Menukaart prestatieafspraken klimaatadaptatie en groen
Corporaties maken prestatieafspraken over de kwaliteit en duurzaamheid van de woningvoorraad. In opdracht van de provincie Zuid-Holland hebben wij mooie voorbeeldafspraken, zoals gemeenten, corporaties en huurdersorganisaties deze nu al maken, in kaart gebracht. Via de ‘Menukaart prestatieafspraken klimaatadaptatie en groen’ vind je dit overzicht. Klik op de afbeelding om te de Menukaart te bekijken.
De Milieubarometer 2021 toont aan dat de helft van de milieu-impact van corporaties veroorzaakt wordt door vervoer. De winst die te boeken valt dankzij de inzet op duurzame mobiliteit is niet alleen gericht op reductie van CO2 en een gezondere luchtkwaliteit. Het kan ook bijdragen aan lagere bedrijfskosten en een hogere tevredenheid bij medewerkers.
DUWO Vastgoedservice deelt ervaring met de Carver Cargo een elektrische mini-auto voor 1 persoon en Cargodeel met een belastbaarheid tot 100 kilogram. De Carver heeft lage kosten en is ideaal voor de kortere ritten van de vakman. Havensteder deelt de samenwerking in Rotterdam rondom duurzame mobiliteit. Green mobility partner deelt een bouwsteen ‘Mobiliteit van de toekomst’.
In de middag ben je welkom bij DUWO in Delft waar je een proefrit in een Carver kunt maken. Geef je hier vooraf op via de aparte aanmeldlink voor deze proefrit (dus je meldt je apart voor de proefrit aan). Je bent in de ochtend al welkom op de locatie om het ochtendprogramma via een beeldscherm te volgen. Wij zorgen voor een broodje. Je ontvangt in de week voorafgaand aan de proefrit informatie over het programma op locatie. Voor de proefrit kun je je apart aanmelden.
Neem je vakmensen mee en maak gebruik van een proefrit in een Carver.
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en RVO.
Hoe krijg je inzicht in het klimaatrisico voor jouw woningbezit? Hoe beïnvloedt inzicht in het klimaatrisico de investeringen in vastgoed? Wat kan een tool daarin betekenen?
Er zijn veel data beschikbaar over het veranderde klimaat, de Klimaateffect atlas met stresstest kaarten, kaarten over hitte, wateroverlast en droogte die ingezet kunnen worden voor het assetmanagement, strategische voorraadbeleid en MJOP’s van corporaties.
Dutch Green Building Councel (DGBC) bundelde alle data in een zogenaamde Framework Climate Adaptive Buildings, een tooling om de klimaatrisico’s van het vastgoed in beeld te brengen. Maar ook een instrument om te benutten in het assetmanagement van corporaties. Meer dan 30 partijen waaronder adviesbureaus en corporaties werkten eraan mee.
DGBC en Sweco gaan in op het Framework Climate Adaptive Buildings. De Alliantie en enkele andere corporaties die zijn betrokken bij de ontwikkeling, delen de ervaring.
Neem jouw gemeente mee naar deze sessie en leer van de praktijk!
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig.
Isolatie van woningen is hard nodig om huurders te helpen energie te besparen. Corporaties zetten zich in de isolatieopgave te versnellen. Maar wat is eigenlijk de impact van isolatie op het comfort in de binnenruimte? Vooral met steeds frequentere periodes van aanhoudende hitte lijkt oververhitting onvermijdelijk. Buitenzonwering is één van de belangrijkste maatregelen tegen hitte maar is nog zelden standaard onderdeel van een sociale huurwoning. Ventilatie om de woning af te koelen, helpt, als het buiten koeler is dan binnen. Kortom hoe kunnen we hittestress voorkomen? En welke rol kunnen wij hierin spelen als corporatie? Daar gaan we op in tijdens dit online event.
Deze sessie bestaat uit de volgende onderdelen:
1. Klimaatverbond Nederland presenteert resultaten van de mini-enquête onder alle woningcorporaties naar isolatie en hitte en de vervolgstappen. Wij nodigen jou van harte uit om de enquête in te vullen door te klikken op deze link.
2. Groene Huisvesters Hitte Groep licht de Toolbox Hitte toe met maatregelen als zonwering, ventilatie, groenblauwe oplossingen en renovatie/ energietransitie maar ook wat te doen bij een hittegolf.
3. Talis en Wonion nemen deel aan een pilot van de Provincie Gelderland en delen de ervaring die zij opdoen met maatregelen zoals zonwering en ventilatie.
Het webinar vindt plaats tijdens de Conferentie ‘Hittestress in en rondom woningen’ waar vanuit verschillende perspectieven hittestress wordt belicht in een gevarieerd programma dat duurt van 9:30 tot 13:30 uur.
Je kunt het webinar vanaf de fysieke locatie bij de conferentie bijwonen. Het is maar net wat je wilt en wat in je agenda past. Maar je kunt het webinar dus ook alleen online volgen.
De conferentie locatie is de Hogeschool Arnhem/Nijmegen aan de Ruitenberglaan 31 Arnhem en de organisatie is in handen van de Manifestregio Vallei & Veluwe (samenwerking van 3 werkregio’s klimaatadaptatie) en in samenwerking met de Hogeschool Arnhem/Nijmegen en de Groene Huisvesters.
Aanmelden conferentie
Geef je hier vooraf op voor deze conferentie door je aan te melden via deze link. Je ontvangt in de week voorafgaand aan de conferentie informatie over het gehele programma op locatie.
Meedoen met de Hittegroep?
De Hittegroep gaat in 2023 door met haar activiteiten. Wil jij aansluiten bij de 30 corporaties die al actief zijn in de Hittegroep? Vul het info formulier rechts in.
GGD Amsterdam gaat in op gezond binnenklimaat en de rol van de GGD en de corporatie over de communicatie over gezondheid en ventilatie.
Klimaatverbond Nederland gaat in op de samenwerking tussen corporaties en lokale partners in de gezondheidszorg om bij te dragen aan een gezond binnenmilieu.
De Alliantie heeft een programma communicatie met bewoners over ventilatie en het gebruik van een duurzame warmtebron in de woning. Ook de Brabantse Lente-corporaties (Alwel, Area, BrabantWonen, Casade, Stadlander, Tiwos, WonenBreburg en Zayaz) delen de gezamenlijk aanpak van verwarmen, ventileren en koelen.
Milieu Centraal en de Woonbond delen de programma’s die zij uitrollen om Energiearmoede te bestrijden.
Neem jouw huurdersorganisatie mee naar deze sessie en leer van de praktijk!
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig.
Haag Wonen gaat in op het beleid van om niet langer te investeren in parkeervoorzieningen. Oplossingen zoeken op maat levert ruimte op die benut wordt voor een groenere woonomgeving en vooral voor betaalbare huren.
Woonstichting ‘thuis presenteert de ontwikkeling in Buurtschap te Veld in Eindhoven waar zij samen met Woonbedrijf, Van Wijnen, de gemeente Eindhoven en de bewoners inzet op deelmobiliteit.
Green mobility partner deelt een bouwsteen ‘Naar een parkeernorm op maat’.
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig.
Ymere presenteert de resultaten van een groen onderzoek in Almere en vertelt over hoe ze vervolgens aan de slag gaan met de aanpak van verwaarloosde tuinen.
De gemeente Breda presenteert ‘Breda stad in een park’ en de samenwerking met de corporaties. Alwel gaan in op de tuinenaanpak van Alwel.
In de middag kun je mee op excursie naar Breda met een wandeling door CrossMark gebied. Geef je vooraf op via deze aanmeldlink voor de excursie (dus je meldt je apart voor de excursie aan). Je bent in de ochtend al welkom op de locatie om het ochtendprogramma via een beeldscherm te volgen. Wij zorgen voor een broodje. Je ontvangt in de week voorafgaand aan de excursie informatie over het programma op locatie.
De Tuinengroep gaat in 2023 door met haar activiteiten. Wil jij aansluiten bij de 20 corporaties die al actief zijn in de Tuinengroep? Stuur een mail naar Groene Huisvesters.
Neem jouw huurdersorganisatie mee naar deze sessie en leer van de praktijk!
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig.
Als je alle tuinen van Nederland optelt krijg je een oppervlakte groter dan de Veluwe. Ruim een derde van de Nederlandse tuinen bestaat uit tegels en dit zorgt voor overbelasting van het riool bij hevige buien en wateroverlast. Ook het leefgebied van dieren en planten slinkt. Tijd om te vergroenen: Op 10 september organiseerde Groene Huisvesters een Webinar en excursie ‘Klimaatadaptatie: Vergroening tuinen, kopgevels en houtbouw’ in Weert. In de ochtend nam een groep deel aan een webinar waarin Ger Verstegen & Marleen Beelen (Wonen Limburg) een presentatie gaven over de aanpak van Wonen Limburg rondom Klimaatadaptatie en het vergroenen van tuinen en gevels. Zij toonden het prachtige voorbeeld van het integreren van een muurschildering van een boom met de aanplanting van een blauwe regen. Ook namen zij ons mee in de houten prefab woningen ‘Nur Holz’. Deze 16 woningen zijn niet alleen CO2 neutraal en klimaatadaptief, ze slaan bovendien 45 megaton CO2 op en dragen op deze wijze bij aan de klimaatdoelstellingen.
In de middag werd een groep rondgeleid in deze woningen, zie hieronder de sfeerimpressie van de excursie.
De Bouwsteen Corporaties en Klimaatadaptie: Tuinen vind je hier.
Renata Bruinsma (Stadsecoloog Gemeente Weert) vervolgde het webinar met inzicht hoe Gemeente Weert de tuinenaanpak organiseert. Samen met Wonen Limburg, en IVN organiseerden zij een Tuiny Forest buurtcampagne. Vijftig bewoners konden zich opgeven voor een Tuiny Forest pakket om hun tuin te ‘onttegelen’. Een geslaagde actie waaraan bewoners, corporaties en gemeente samen werkten.
Het webinar werd afgesloten met Maarten Bruns (IVN) die tijdens een rondleiding in zijn eigen tuin in Utrecht liet zien hoe je zèlf voor vergroening kunt zorgen door tegels in de tuin in te ruilen voor groen. Het IVN begeleidt bewoners bij het vergroenen van hun buurt. Vergroenen helpt tegen hittestress, wateroverlast en draagt bovendien bij aan biodiversiteit. IVN helpt buurten om dit voor elkaar te krijgen. Samen met de bewoners, gemeenten, en andere organisaties. En door het samen te doen wordt de buurt hechter en kan iedereen van het resultaat genieten.
Samen Klimaatbestendig en Groene Huisvesters organiseren in 2020 zes excursies over corporaties en klimaatadaptatie. De excursies gaan elk in op een ander thema gekoppeld aan een mooi en inspirerend voorbeeldtraject. Tijdens de excursies delen corporaties hun praktijkervaringen met klimaatadaptatie. De belangstelling vanuit corporaties, gemeenten, waterschappen, GGD’s en adviesbureaus’s was groot. In 2021 zal er een nieuwe reeks excursies georganiseerd worden!
Marlou Boerbooms dankt Wonen Limburg, Gemeente Weert en het IVN voor deze inspiratie. Maarten Bruns (IVN) dank voor de foto’s van de excursie verwerkt in bovenstaande impressie. Gemeente Weert & Wonen Limburg dank voor het mogelijk maken van deze excursie.
Maria Kluijtenaar en Linda Peters en hun afdelingen hebben elkaar gevonden in een bondgenootschap door klimaatadaptatie te agenderen binnen de afdelingen. Dat heeft geleid tot meer onderling begrip en samenwerking. In de eerste projecten was Maria betrokken bij de Spetterflat aan de Mathenesselaan. De bewoners zijn via co-creatie enthousiast betrokken geraakt via de stichting Tussentuin. Linda was vanuit Vastgoed betrokken bij een hoogniveau renovatie van de woningen. Het resultaat is inspirerend en tot ieders tevredenheid maar de weg ernaar toe was niet altijd simpel. De verbetering in de buitenruimte was gelijktijdig gepland met de aanpak van de woningen maar is uiteindelijk uitgevoerd na de renovatie. Het project heeft geleid tot een betere onderlinge afstemming tussen de afdelingen. De herinrichting van de buitenruimte is veelal sluitpost maar om toekomstbestendig te zijn is budget noodzakelijk. Er waren tegenvallers in grondvervuiling en het moeten ophogen van aangrenzende particuliere tuinen. Om te komen tot een integrale aanpak is een langere termijn visie. Het beheer op langere termijn moet aan de voorkant meegenomen worden. Maria: ‘wij hebben elkaar gevonden door te doen en eerlijk te zijn over de leerpunten. Uiteindelijk heb je elkaar hard nodig. Door onze missie samen te bepalen, ontstond er ruimte voor deze samenwerking. Verhuurbaar houden van het vastgoed ook in een veranderend klimaat is bij ons een sleutel geweest om samen stappen te zetten.’ Linda: ‘vanuit vastgoed kijken we nu ook naar het onderhoud door het veranderend klimaat. Het liefste willen we dit nog beter kwantificeren. Brandveiligheid was ooit ook een thema wat wij volledig hebben geïntegreerd in onze processen. Zo is waterveiligheid of hittestress opvangen ook een te integreren thema. Het is een mooie uitdaging waarin je elkaar kunt versterken.’
Voor deze complexe maatschappelijke opgave is de samenwerking met de gemeente en het waterschap noodzakelijk. Rosemarie van Ham ging in op de rol van de gemeente Rotterdam. Zij werkt vanuit de gemeente aan klimaatadaptatie samen met de corporaties. Om kennis uit te wisselen, werkte zij een dag per week bij twee corporaties in huis. Dit is een effectief bondgenootschap. Het vergrootte het onderling vertrouwen, begrip en draagvlak. Vanaf januari 2020 werken 7 mensen van het ingenieursbureau, gemeente Rotterdam structureel samen met de vier grote woningcorporaties in Rotterdam. Waarbij voor elke grote corporaties, een collega van de gemeente Rotterdam, een dag per week in huis werkt aan reguliere werkzaamheden en de toekomstbestendige gedachten. Rosemarie: ‘In het verleden was de gemeente voornemens om de corporaties een verplichting op te leggen zonder concreet te communiceren. Door het intern meedraaien bij de corporatie voelde ik de weerstand tegen een verplichting en zijn we uiteindelijk in goed overleg tot betere afspraak en samenwerking gekomen die meer past bij een bondgenootschap dan bij een overheid die zonder overleg regels oplegt’. Het is daarom belangrijk dat we denken in relaties en niet alleen in organisaties. Want werken aan klimaatadaptatie is geen extra opgave, maar een andere manier van denken en samenwerken.’
De excursie werd afgerond met een rondleiding over de Hofbogen waar Addy van der Knaap, directeur Hofbogen BV ons liet genieten van een prachtig uitzicht. De Hofbogen biedt de stadsbewoner een wandeling over 2 kilometer oude spoorlijn. Deze is omgetoverd tot een groene oase met bomen, picknicktafels, tuintjes en een wandelpad op niveau. De wandeling langs de Hofbogen toont ons dat door samenwerking bedrijvigheid ontstaat en restaurantjes, lunch cafés en creatieve broedplaatsen een plek vindt onder een oude spoorlijn. Een mooie afsluiting van een inspirerende sessie! Op naar de volgende excursie van Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig ‘ blauwgroene daken’ op 18 maart in Amsterdam.
Tijdens de excursie op 29 januari Corporaties en klimaatadaptatie: samen met bewoners naar Enschede riep Rutger Vrielink, Domijn op om de urgentie van klimaatadaptatie te vergroten. In de afsluitende groepsdiscussie die door Rutger werd begeleid, was de conclusie dat corporaties nog te weinig bekend zijn met het onderwerp en dat ook huurders dit niet als thema benoemen. Dit terwijl een groene klimaatadaptieve leefomgeving bijdraagt aan meer kwaliteit van wonen. Zoek haakjes om dit thema bespreekbaar te maken met huurders en leg het verband met wat hen wel bezig houdt, aldus Stefan Nijwening, Pioneering die eveneens een groep begeleidde. Een 40-tal deelnemers vanuit corporaties, gemeenten, waterschap en kennisinstelling bezochten niet alleen de aansprekende klimaatadaptieve oplossingen op de campus van de TU Twente maar gingen ook onderling het gesprek aan hoe bewoners te betrekken bij klimaatadaptatie. Paulus Jansen, directeur van de Woonbond doet een oproep om bewoners die meer groen willen, ruimte te geven.
Het gesprek aangaan
Een mooi voorbeeld presenteerde Joris Sprangers van WBO Wonen. Bewoners van woningen met parkeerplaatsen die bovenop een winkelcentrum liggen midden in het centrum van Oldezaal hebben last van jongeren die deze route gebruikten na het stappen. Dit geeft overlast waar de bewoners graag vanaf willen. De corporatie worstelt met een technisch probleem. De verstening op het winkelcentrum veroorzaakt oververhitting bij warm weer en wateroverlast bij extreme buiten. WBO Wonen en de bewoners vroegen de gemeente, Provincie Overijssel en waterschap en Universiteit Twente om hulp. Partijen bieden de helpende hand. De Provincie faciliteert en een samenwerking ontstaat. Joris; ‘Voer niet direct oplossingen uit die je zelf logisch vindt maar vraag bewoners en deskundigen mee te denken. Zo wilden wij de trappen opgangen afsluiten met hekken. Nu is het gesprek verbreed van parkeerdek naar parkeerpark.’
Groene Leefomgeving en het water in de wijk zichtbaar maken
Rutger Vrielink en Dirk Roskam van Domijn gingen in op een voorbeeld van een jaren 60 wijk Bijvank in Enschede. Van de oorspronkelijk stedenbouwkundige opzet woningen rondom groene brinken is weinig over. Woningen zijn bijgebouwd in de groene brinken en tuinen zijn versteend. Meer dan 10 jaar was het onduidelijk of er renovatie of ook sloop nodig was. Het vertrouwen van de bewoners was hierdoor ver te zoeken. Domijn heeft bewoners meegenomen op excursie en hard gewerkt aan het opbouwen van vertrouwen. Nu ligt er een plan om de parkachtige structuur in het midden van de wijk te herstellen en het water in de wijk zichtbaar te maken. Er worden er ruim 600 woningen gesloopt en ongeveer de helft daarvan teruggebouwd. Sloop geeft onrust maar uiteindelijk is er goed samengewerkt aan een groenere leefomgeving.
Samenwerken loont
Jeroen Riekert en Stefan Nijwening van Waterschap Vechtstromen toonden het belang aan van samenwerking. Pioneering speelt als kennispartner een belangrijke rol en agendeert Klimaatadaptatie in de regio. De corporaties werken samen in Woon Twente en hebben inmiddels warmere contacten met de waterschappen. De gemeenten spelen een trekkersrol zoals in Enschede waar samengewerkt wordt onder de slogan Enschede aan zee of in Hengeleau. Ook andere gemeenten zoals Almelo zijn aangehaakt.
Koeling met opgevangen (regen)water beperkt CO2 uitstoot
Tijdens een rondleiding over de campus nam André de Brouwer, Universiteit Twente de groep mee langs innovatieve toepassingen. De eerste klimaatadaptieve parkeerlocaties ogen stenig alhoewel deze stenen water doorlaten en eronder buffers zijn. De nieuwste klimaatadaptieve ingerichte terreinen zijn vooral groen. Dat levert een veel aangenamere omgeving op. Ook via hemelwaterafvoeren wordt water verzameld en naar bassins geleid. Natuurlijk gefilterd water wordt gebruikt als koeling die start-ups gebruiken in hun productieproces. Voor het koelen van de gebouwen is geen airco of elektra nodig, ook dit gaat via het water op het terrein. Hier liggen de kansen van de toekomst want wereldwijd levert het slim koelen de grootste CO2 reductie op volgens Drawdown. Na een geslaagde excursie dankte Marlou Boerbooms namens Samen Klimaatbestendig en Groene Huisvesters iedereen voor de deelname.
Dit is de eerste excursie in een reeks van zes waarbij er telkens een thema over Corporaties en Klimaatadaptatie wordt geagendeerd.
De flyer Hitteplan die WBO Wonen gebruikt in de communicatie naar bewoners vind je hier.
