Innovatie energie – Groene Huisvesters

Excursie: Het groen/blauwe dak op!

Duurzame daken: het groen/blauwe dak op!
19 januari 2023 15:00–17:30

Rhijnspoorplein 1, 1091 GC Amsterdam, Nederland

We hebben in Nederland zo’n 400 km2 aan braakliggende platte daken die zich goed lenen voor energieproductie, wateropvang, stedelijke natuur of als plek om te verblijven. Er liggen dus mooie kansen om op het dak invulling te geven aan maatschappelijke opgaven. Want meer multifunctionele daken, betekent een leefbaarder, klimaatbestendiger, natuurinclusiever Nederland voor ons allemaal.

Zo snel mogelijk, zo veel mogelijk multifunctionele daken in Nederland: daar staat het Nationaal Dakenplan voor. Natuur en Milieufederatie Utrecht stimuleert via haar Servicepunt Duurzame Daken multifunctioneel gebruik van de daken en het Regioplatform Woningcorporaties Utrecht ondersteunt woningcorporaties bij hun zoektocht. Provincie Utrecht heeft een Duurzame Daken Kansenkaart en een aantrekkelijke subsidieregeling. De Groene Huisvesters biedt experts van corporaties gratis activiteiten aan in de Groene Huisvesters Academie.

Hoe kun je als woningcorporatie bijdragen aan de transitie op de daken? Waar begin je? Om maar bij inspiratie te beginnen organiseren we een excursie naar een mooi voorbeeld dak. Op het dak van de Hogeschool van Amsterdam ligt een groen dak waar je kunt verblijven, én dat ook veel regenwater kan bergen.

We nodigen je uit met eigen ogen te komen kijken hoe zo’n dak eruit ziet. Daarna zal Jan Henk Tigelaar een toelichting geven op het proces dat doorlopen is voordat het dak kon worden
getransformeerd. Ook is er volop gelegenheid tot het stellen van vragen. We sluiten af met een borrel waar ook volop gelegenheid is tot gesprek.

Programma

15.00 uur Welkom op Rhijnspoorplein 1, 1091 GC Amsterdam, Nederland
15.15 uur Het dak op, ‘slim-blauw’, toelichting door Jan Henk Tigelaar Rooftop Revolution
15.45 uur Presentaties over (en door):
– Combinatie groen met zonnepanelen: Job Zaal, Solarsedum
– De businesscase: Jan Henk Tigelaar, NDP en RooftopRevolution
– Duurzame Daken Kansenkaart en subsidie: Kira Schaefers, Provincie Utrecht
16.30 uur Resterende vragen
Wat hebben verschillende organisaties te bieden aan woningcorporaties?
Inventarisatie behoefte aan vervolg-bijeenkomsten (excursie / fysiek / online)
17.00 uur Borrel
18.00 uur Afsluiting

Zie link voor de aanmelding en het programma: https://www.utrechtenergieneutraal2050.nl/evenementen.

De urgente belofte van biobased bouwen

Biobased bouwmaterialen: er komen steeds meer mooie voorbeelden. Biobeton met olifantsgras als toeslagmateriaal. Bioasfalt met lignine als toeslagmateriaal. Biobased isolatiematerialen van cellulose, houtvezel, vlas of vezelhennep, als alternatief voor CO2-intensieve traditionele minerale wol. Of stro en kalkhennep als constructiemateriaal in de woningbouw. Maar het aandeel biobased in de bouw is nog laag. Er is versnelling nodig. De publicatie ‘De urgente belofte van biobased bouwen’ brengt de belangrijkste opschalingskansen in kaart.

We moeten alles uit de kast halen voor een 100% circulaire bouweconomie in 2050. Dat zegt het Transitieteam Circulaire Bouweconomie (CBE). Volgens het model van het Planbureau voor de Leefomgeving gaat het om vier stappen: minder bouwen, minder materiaalgebruik, hoogwaardig hergebruik en inzet van biobased bouwmaterialen.

Inmiddels is duidelijk dat we met hoogwaardig hergebruik slechts in maximaal 20% van de benodigde materiaalbehoefte kunnen voorzien. Er bestaat een zogenaamde Circularity Gap van minstens 80% (EIB/Metabolic en ICLEI). Hier liggen dus kansen – of beter: urgentie – voor de inzet van biobased bouwmaterialen.

Bovendien liggen er mooie koppelkansen en combinatie van beleidsdoelen. Zoals CO2-reductie, CO2-opslag, lagere milieu-impact, lagere stikstofuitstoot, gezonder binnenmilieu, schonere bouwplaats, duurzaam bosbeheer, en – met name bij agroproducten die als bouwmateriaal kunnen worden ingezet – creëren van lokale productieketens en een nieuw businessmodel voor boeren.

Op dit moment is het aandeel van biobased materialen in de bouw in Nederland laag: 2% hout en 0,1% overige biobased materialen. Er komen wel steeds meer mooie voorbeelden van biobased materialen. Maar er is nog een flinke versnelling nodig om onze doelen te halen.

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) heeft voor het Transitieteam Circulaire Bouweconomie en in samenwerking met Rijkswaterstaat aan advies- en ingenieursbureau Arcadis opdracht gegeven om in beeld te brengen welke biobased bouwmaterialen de grootste opschalingskansen hebben, op de korte en lange termijn. (Het gaat dan om biobased bouwmaterialen voor de BenU en de GWW, met uitzondering van hout, omdat daar al veel informatie over beschikbaar is en een versnelling al plaatsvindt).

Arcadis identificeert de zes belangrijkste productgroepen. In de GWW-sector zijn bioasfalt, biobeton en biocomposiet belangrijke materiaalstromen. In de BenU-sector gaat het om biobased isolatiemateriaal, plaatmateriaal voor gevel en dak en constructiemateriaal.

Biobased bouwen biedt een oplossing voor de grondstoffenschaarste, leveringszekerheid en CO2-vastlegging. Ook biedt biobased soms meerwaarde op het gebied van gezondheid van zowel bewoners en gebruikers van biobased gebouwen als van bouwvakkers op de bouwplaats. En met biobased bouwen kan snel, flexibel, prefab en modulair worden gebouwd. Er zijn zelfs minder installaties nodig in biobased gebouwen, wat gunstig uitvalt voor een businesscase.

Arcadis geeft ook aan wat er zou moeten gebeuren om zo’n opschaling te realiseren. De focus ligt nog teveel op knelpunten en innovatie. Ook is de markt erg versnipperd. Terwijl de urgentie en potentie inmiddels zeer duidelijk zijn. Wat we nodig hebben, is op hoofdlijnen meer focus, een betere organisatiegraad van de sector, de overheid die barrières wegneemt, grote opdrachtgevers die een rol pakken als launching customer, prestatieafspraken tussen overheid en markt, minimum normen voor bijmenging en meer regie. En lef en daadkracht. In het rapport worden deze punten concreter uitgewerkt. Wie zet de eerste stappen? De recente aandacht en ontwikkelingen werken hopelijk als vliegwiel om de hele keten aan te zwengelen om van niche naar mainstream te komen voor duurzaam en toekomstbestendig bouwen.

Energiearmoede te lijf met huurders

Welke tools en aanpakken helpen huurders energie te besparen? Hoe werken corporaties samen met de huurdersorganisaties en gemeenten aan het verlagen van de energielasten door energiebesparing? En hoe help je bewoners met collectieve verwarming?

Ingeborg Boon, Abdel Bochallati en Masha Siebers, Haag Wonen, delen de aanpak van verlagen risico’s op energiearmoede. Anke Struijs, Alwel gaat in op samenwerking met de huurdersorganisaties om energiebesparing te realiseren. Ilse Dumoulin, SOR presenteert hoe bewoners met collectieve verwarming inzicht krijgen in de energielasten en welke hulp zij ontvangen.

Marlies Dijkstra, Woonbond gaat in op Slimmer met energie waarbij huurders energie monitoren en op basis daarvan bespaartips krijgen. Neem jouw huurdersorganisatie mee naar deze sessie en leer van de praktijk!

Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en RVO.

EU-Fondsen benutten / Hybride Warmtepompen

De fondsen vanuit de Europese Unie bieden volop kansen voor corporaties om huurwoningen te verduurzamen. Het belangrijkste fonds is het Coronaherstelfonds waaruit Nederland mogelijk 5,6 miljard ontvangt. Lidstaten dienen hiervoor een herstelplan in. EU-fondsen legden de nadruk op innovatie maar nu lijkt er ruimte te komen voor renovatie. Robin van Leijen, namens Aedes lobbyist in Brussel is goed ingevoerd en deelt graag de mogelijkheden om EU-fondsen te benutten.

Ook minder ingrijpende maatregelen passen binnen de EU-programma’s zoals de toepassing van Hybride warmtepompen. Ludo Kobes, Patrimonium Groningen en Luuk Thijs, Nijestee delen de ervaring en meetresultaten van een hybride warmtepomp programma dat zij met de stad Groningen hebben opgezet en uitgevoerd.

Samenwerking tussen corporaties en haar installateurs is nodig om resultaten te behalen. Neem jouw eigen ketenpartner mee naar deze sessie en leer van de praktijk!

Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en RVO.

Bewonerscommunicatie Duurzame Warmtebron

De Alliantie deelt haar communicatieprogramma om bewoners mee te nemen in het gebruik van nieuwe installaties, zoals warmtepompen. Welke afspraken zij hebben gemaakt met de leveranciers? Welke middelen en menskracht zet De Alliantie in om naast de bewoner te staan? Hoe zorgen zij voor interne scholing zodat collega’s bewoners instructie en hulp kunnen bieden? Hoe waardeert de bewoner de begeleiding en hulp? Christy van Heezik presenteert de ervaringen en aanpak van de Alliantie. Jurgen Klaassen gaat in op een voorbeeld met een WKO-installatie toegepast aan de Kopgrasweg te Amsterdam.

Marlon Mintjes, energiebespaarexpert van Milieu Centraal, gaat in op de vraag hoe de huurder te stimuleren zijn tot energiezuiniger gedrag. Welke tools zet Milieu Centraal in en welke rol kunnen corporaties op zich nemen.

Samenwerking tussen corporaties en huurdersorganisatie draagt eraan bij om goed te communiceren over duurzame warmtebronnen. Neem jouw eigen huurdersorganisatie mee naar deze sessie en leer van de praktijk!

Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en RVO.

Versnellingslab Circulair bouwen

Rutger Buch van Cirkelstad opende de sessie met de Ambitie van Het Rijk ‘Het nieuwe normaal’: Nederland Circulair in 2050. Om deze ambitie te bereiken voor de bouwsector, is versnelling nodig. Versnelling op het inhoudelijke vlak: ‘Wat verstaan we onder circulaire bouwen en tot hoe ver moeten we gaan?’. En versnelling op het economische vlak: ‘Gaat deze markt wel ontstaan en zijn er voldoende referenties?’

Met het Versnellingslab Circulair bouwen, het nieuwe, (meerjarige) leer- en ontwikkelprogramma dat Alba Concepts, Groene Huisvesters, Cirkelstad en Platform31 vanaf het najaar van 2022 gezamenlijk aanbieden worden Woningcorporaties geholpen om concrete stappen te zetten naar een circulaire praktijk bij het (ver)bouwen.

Veel corporaties zien circulair (ver)bouwen inmiddels als één van de speerpunten voor de komende jaren. Maar vrijwel allemaal worstelen ze met de verankering ervan in hun beleid en werkprocessen. De kennis over circulair (ver)bouwen is gefragmenteerd en lastig toegankelijk en de regelgeving biedt onvoldoende houvast. Het Versnellingslab Circulair Bouwen werd gepresenteerd door Fons Lustenhouwer van Platform31.

Het lab hangt samen met drie (online) masterclasses op de thema’s 1) introductie ‘Het Nieuwe Normaal’, 2) monitoring, meten en sturen en 3) circulair inkopen en samenwerking. Dit programma werd gepresenteerd door Jip van Grinsven van Alba Concepts.

Meld je aan voor deelname aan dit programma via bovenstaande button.

Gratis deelname dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en het Ministerie van BZK.

Verwarming met waterstof huurwoningen dankzij Europese stimuleringsfondsen

Donderdag 14 juni kwamen 35 ondernemers en vertegenwoordigers van corporaties in Noordoost Nederland bijeen voor een interactieve middag over ontwikkelingen in duurzaam bouwen en renoveren en de mogelijkheden voor het benutten van Europese subsidies. Deze Groene Huisvesters bijeenkomst bij Domijn in Enschede is de eerste in een reeks van 4 regionale bijeenkomsten ‘EU subsidies benutten’ waarbij Aedes corporaties ondersteuning biedt.

Gerard Salemink van stichting Pioneering opende de bijeenkomst en gaf een toelichting op het programma. Bart Verhaeghe stelde de Groene Huisvesters voor en gaf een overzicht van de komende werksessies van de Groene Huisvesters. Klik hier voor de presentatie.

De hoofdspreker van de middag was Sebastién Garnier namens Aedes. Hij belichtte de diverse mogelijkheden rond Europese fondsen en leningen. Komende calls en lopende voorbeeldprojecten werden besproken. Conclusie is dat samenwerking tussen diverse (grote) organisaties en bij voorkeur tevens internationale samenwerking nodig is om succesvol te zijn in de aanvraag van Europese subsidie. Indien partijen elkaar op de hoogte houden van lopende en aankomende projecten is de kans op het opzetten van subsidiabele projecten groter. Aedes, Groene Huisvesters en Stichting Pioneering kunnen ondersteuning bieden bij het vinden van de juiste samenwerkingpartners.

Michiel van der Vight van TKI Urban Energy ging in op één programma gericht op “van het aardgas los”. Het is bedoeld om vaart te maken met het naar de markt brengen van concepten voor dit thema en is vooral gericht op bestaande woningen, op concepten waar de markt op zit te wachten en een potentiële prijsreductie van minimaal dertig procent die in 2019 al gerealiseerd gaan worden. De voorstellen, deze mogen op woning- en wijkniveau zijn, kunnen tot 11 september worden ingediend en het is een tender systeem. Met andere woorden het subsidiebedrag wordt verdeeld op basis van de beste voorstellen.

Hierna werd de groep in tweeën opgedeeld. Een groep ging met Barry Top van De Woonplaats kijken bij een proefopstelling van verwarming met waterstof. De opstelling draaide nu 10 maanden en had al waardevolle resultaten opgeleverd. Een geoptimaliseerde versie van de waterstofopstelling was recent geïnstalleerd.

In de Performance Factory gaven Herman Grendelman van IthoDaalderop en Rudy Grevers van Alklima Mishubishi toelichting op de laatste innovaties rond lucht- en bodemwarmtepompen. De ontwikkelingen op het gebied van beide toepassingen gaan snel. De technologie wordt stiller, schoner en efficiënter.

De dag werd afgesloten in de Food court van de Performance Factory, waar de deelnemers contactgegevens uitwisselden en mogelijke samenwerkingen met elkaar bespraken.

Deze sessie is de eerste in een reeks van 4 regionale sessies met als thema ‘EU subsidies benutten’ waarbij we regionale voorbeelden bij corporaties tonen en Aedes, Groene Huisvesters en regionale kenniscentra (universiteiten en Hogescholen) samenwerking zoeken met corporaties om nieuwe projecten op te starten. Aanmelden kan via mboerbooms@zeelandnet.nl of via de aanmeldinken op de pagina van de Groene Husvesters Acacdemie. Hier vind je ook het overzicht van de regionale sessies.

Voor een verslag van de kennissessie op de website van Stichting Pioneering, klik hier. Daar zijn tevens de presentaties te vinden.

Bekijk de agenda voor komende bijeenkomsten en evenementen van de Groene Huisvesters.