Klik op het programma om je aan te melden. De PDF opent zich en per sessie kun je klikken om je aan te melden. Aedes stuurt je een bevestiging van je aanmelding direct na aanmelding. De dag voorafgaand aan de sessie ontvang je de link naar de online sessie en de agenda. In 2024 zijn er 20 online sessies, we hopen je ook in 2024 weer te zien bij onze sessies.
Het gebruik van biobased materialen is de toekomst van het (ver)bouwen van onze woningen. Bij biobased bouwen gaat het om de hernieuwbaarheid van de grondstoffen en materialen die geselecteerd worden in de bouw. Samenwerking binnen de keten creëert kansen. Hoe kunnen de bouw en landbouw elkaar helpen om uit de stikstof- en klimaatcrisis te komen? Het toepassen van vezelgewassen van eigen bodem is een mooie innovatieve kans voor de landbouw én voor de bouw.
Van Land naar Pand
Elisabeth ter Borg van Building Balance zoomt in op de Nationale Aanpak Biobased Bouwen. Building Balance voert een 7-jarig programma uit in opdracht van vier ministeries. Het heeft o.a. als doel een transitie in de bouw naar 30% biobased in 2030 te koppelen aan de noodzakelijke agrarische transitie. Building Balance zet een robuuste en zelfstandige markt voor de teelt, verwerking en toepassing van biogrondstoffen in de bouw op. Samen met marktpartijen, overheden en kennisinstellingen organiseert ze met interventies, condities en activiteiten georganiseerd, die leiden tot het versneld gebruik van Nederlandse agrobased grondstoffen (en houtmaterialen) in gebouwen en infrastructurele bouwwerken.
Wonion deelt de ervaringen met het toepassen van biobased materialen uit de regio. Wonion is al 10 jaar bezig met de transitie naar minder en beter materiaalgebruik. Zij participeren als één van de partijen om de regionale circulaire economie een impuls te geven. Met de ketenpartners vormen zij het samenwerkingsverband ‘Samen Biobased Bouwen’.
Gerrolt Ooijman (bestuurder Wonion) gaat in op de samenwerking in de keten en hernieuwbouw. Barend Wassink (manager Vastgoed Wonion) gaat in op het verduurzamen met biobased materialen in de bestaande bouw. Marcel van Haren, Takkenkamp neemt je mee in het proces van het inblazen van vezels en de certificering hiervan.
Woningcorporaties helpen om de komende jaren versneld concrete stappen te zetten naar een circulaire (ver)bouwen. Dat is het doel van het Versnellingslab circulair bouwen, het nieuwe, (meerjarige) leer- en ontwikkelprogramma van Groene Huisvesters, Cirkelstad, Alba Concepts, Aedes en Platform31. Wat het lab jou kan bieden en hoe je als corporatie kunt aansluiten, hoor je tijdens deze sessie.
Groene Huisvesters delen de bouwsteen ‘Biobased bouwen’.
Deze sessie is interessant voor bestuurders en ketenpartners.
Dit jaar publiceerden we in samenwerking met verschillende corporaties 9 bouwstenen in de reeks ‘Lokale prestatieafspraken betaalbare energielasten’. Deze reeks is gemaakt in opdracht van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) in samenwerking met Aedes, Woonbond, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
Klik op de boekjes om verder te lezen
‘Wij werken aan een klein beekje dat een grote rivier gaat worden.’ Die metafoor voor de opkomst van houtbouw gebruikt Jurgen Arts, ontwikkelaar van houtbouw-woningprojecten voor woningcorporaties. Hij jaagt deze duurzaamste vorm van bouwen aan in Lente. Dat is een samenwerkingsverband van acht Brabantse woningcorporaties. Samen met ‘reisleider’ Jetske Thielen – en Dirk van den Tillaar van woningcorporatie Area – leiden zij het initiatief Houtbouw Lente. Dit bestaat sinds de documentaire over houtbouw van Tegenlicht in 2019, vertelt Thielen: ‘Die documentaire maakte zoveel enthousiasme vrij dat de corporaties hiermee direct aan de slag wilden. Het was echt een tipping point. Houtbouw ging in een keer van een thema voor kenners naar een thema voor het collectief.’ Arts: ‘De focus in verduurzaming van woningbouw heeft erg lang gelegen bij energie. Pas na de houtbouw-documentaire van Tegenlicht veranderde dit. Vanaf dat moment kijken we veel meer naar de impact van materialen.’
Houtbouw breekt op dit moment door bij de innovatievere woningcorporaties, signaleert Thielen. ‘Dat is mooi want de corporaties kunnen met hun grote aantallen houtbouw een impuls geven.’
Arts: ‘De tijd is er rijp voor. Als je als corporatie naar CO2-neutraal in 2050 wilt, moet je met andere materialen aan de slag. Dat kan alleen door beton- en kalkzandsteenbouw uit te faseren en houtbouw te stimuleren. We moeten onder ogen durven zien wat het betekent om een gebouw in beton te maken: de CO2-uitstoot, de aarde die we open graven, de biodiversiteit die naar de knoppen gaat en de erbarmelijke arbeidsomstandigheden bij de productie van grondstoffen.’
Arts realiseert zich dat juist dit integrale karakter verduurzaming in de bouw kan vertragen. Opdrachtgevers en bouwers weten niet altijd waar ze moeten beginnen. Op het gebied van energie begint dat nu wel te dagen, maar als het gaat om materialen is er nog veel koudwatervrees. Houtbouw kan helpen om die impasse te doorbreken, denkt Arts: ‘Houtbouw is een prachtige kickstart om ook naar andere aspecten van duurzaamheid te kijken, zoals biobased isoleren en gezonde leefomgeving.’
Steeds breder worden de grote voordelen van houtbouw gezien. Naast de lage CO2-uitstoot van de materialen zijn er nog wel een paar te noemen. Neem bijvoorbeeld gezondheid en snelheid van bouwen, zeker als je met biobased isolatie en modulair werkt. De eerlijkheid gebiedt daarbij wel te zeggen dat het voorbereiden van de projecten meer tijd vergt dan bij traditionele projecten, vertelt Thielen: ‘Houtbouw is geen kwestie van beton vervangen door hout. Je hebt partijen nodig die er ervaring mee hebben of willen opdoen. Het is innoveren en dat betekent dat je dingen moet uitproberen.’
Arts: ‘Dat nieuwe kan ook intern bij jouw corporatie een nadeel zijn. De kans bestaat dat je tegen onwetendheid of weerstand stuit. Ik ken zelfs een woningcorporatie die het nieuwe als argument tegen houtbouw gebruikt. Zij zeggen: “wij moeten snel veel bouwen van de overheid. We kunnen nu geen tijd verspillen aan innoveren.” Dat is kortetermijndenken. Houtbouwprojecten kosten inderdaad aan de voorkant meer moeite, maar dit betaalt zich aan de achterkant uit. Als we de motor eenmaal aan de praat hebben, gaat het vliegwiel draaien.’
Zelfs als je het feit dat hout en biobased materialen CO2 opslaan buiten beschouwing laat, scheelt het in impact al gauw de helft.
Vlnr: Jurgen Arts – Programmaleider Houtbouw Lente, Jetske Thielen – Programmamanager Houtbouw Lente, Dirk van den Tillaar – Communitymanager Houtbouw Lente.
Houtbouw Lente heeft zich snel ontwikkeld van kennis halen naar kennis delen. Ze startten door in houtbouw geïnteresseerde ontwikkelaars van de corporaties bij elkaar te zetten en extern kennis in te winnen. Zo staken ze hun licht op bij de RVO, Centrum Hout, Studio Marco Vermeulen en het PIANOo Buyer Group-programma, waar ze sinds 2019 mee werken. Vervolgens zijn ze hun aantal houtbouwprojecten snel gaan uitbreiden tot nu twintig voorloopprojecten. Daarmee zullen ze ongeveer duizend houtbouwwoningen realiseren. Het is duidelijk dat ze samen houtbouw in de hoogste versnelling hebben gezet. Thielen: ‘Houtbouw Lente koppelt collega’s van de acht corporaties. Daardoor staan de houtbouwpioniers er niet alleen voor. Ze kunnen met elkaar sparren, bijvoorbeeld over met wie je op bepaalde terreinen kunt samenwerken. Dat kennis delen vindt niet alleen informeel plaats. We proberen dat ook te doen via presentaties en onze website.’
Arts: ‘Op Houtbouwlente.nl vind je onze twintig houtbouwprojecten. Die zijn zeer divers: biobased rijwoningen, modulair gestapeld en grondgebonden, CLT en ook hoogbouw. Die projecten zijn verspreid over de acht corporaties. Zij kunnen bij elkaar de kunst afkijken en hoeven dus niet steeds het wiel opnieuw uit te vinden. Wij zij nu ook begonnen om onze projecten te evalueren, zodat we de informatie nog beter met de buitenwereld kunnen delen. Het eerste voorbeeld is Wonen Zoals van BrabantWonen aan de Mozartsingel in Den Bosch.’
Digitaal kennis delen is aardig, maar niet waar het hart van Thielen en Arts het hardst van gaat kloppen. Dat is bij hen duidelijk de Dag van de Houtbouw, waar belangstellenden een route konden lopen langs houtbouwprojecten in Brabant. Met Houtbouw Lente organiseerden zij dit evenement dit jaar voor het eerst. De bedoeling is dat De Dag van de Houtbouw elk jaar wordt gehouden.
Thielen: ‘Uit de duizend bezoekers die we dit jaar hadden, bleek heel duidelijk hoezeer houtbouw leeft. Dat leidde bovendien tot interne trots bij de corporaties. Ik denk dat het heeft geholpen om weerstand tegen houtbouw weg te nemen.’
Arts: ‘Om houtbouw een impuls te geven moet het accent verschuiven van beheersing naar bezieling. Bij corporaties ligt het accent nu nog erg bij beheersing; doen wat je moet doen. Je wilt dat dit verschuift naar bezieling; mensen inspireren en motiveren. Daarbij helpt zo’n Dag van de Houtbouw. Daar kun je beleven hoe dit soort woningen in werkelijkheid zijn. Je hebt concrete projecten nodig om mensen echt enthousiast te krijgen.’
Houtbouw Lente bouwt graag verder voort op het ontstane enthousiasme. De Dag van de Houtbouw is een blijvertje. Thielen en Arts proberen de acht corporaties ook te verleiden om houtbouw in hun organisatiestrategie op te nemen. Thielen: ‘Het moet een logische optie worden in het duurzaamheids- en circulariteitsbeleid, in de toekomst mogelijk zelfs de enige.’
Arts: ‘We moeten flink opschalen. De in Lente verenigde corporaties hebben samen 100.000 woningen. Zij moeten jaarlijks pakweg 1.500 woningen vervangen. Daarnaast is er een nog grotere jaarlijkse nieuwbouwopgave. Ik schat dat er jaarlijks ruim 3.000 tot 4.000 nieuwbouwwoningen bij moeten. De 1.000 houtbouwwoningen die we nu verspreid over de komende jaren realiseren is daarvan dan nog maar een klein percentage. We zijn pas klaar als alle nieuwbouw houtbouw wordt. Als je kijkt naar emissie is bouwen in beton totaal onlogisch. Zelfs als je het feit dat hout en biobased materialen CO2 opslaan buiten beschouwing laat, scheelt het in impact al gauw de helft.’
De fondsen vanuit de Europese Unie bieden volop kansen voor corporaties om huurwoningen te verduurzamen. Robin van Leijen, namens Aedes lobbyist in Brussel, is goed ingevoerd en deelt graag de mogelijkheden om EU-fondsen te benutten.
Constan Custers, RVO gaat in op de Nederlandse regelingen en subsidies voor energiebesparende, klimaatadaptieve en circulaire maatregelen die gericht zijn op corporaties.
Informatie over alle onze bijeenkomsten in 2024 vind je in ons programma. Schrijf je in voor de sessies van je keuze door 2 keer te klikken op een datum van je voorkeur. Je bent van harte welkom!
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en RVO.
In Amsterdamse huurwoningen worden elk jaar 15.000 cv-ketels vervangen. Zijn cv-ketels opnieuw te gebruiken en hoe organiseer je dat? Wat levert samenwerken op het benutten van de materialen uit de cv-ketels de corporaties op?
Eigen Haard gaat in op de ervaring met het opnieuw gebruiken van cv-ketels. Wytze Kuijper van Cirkelstad gaat in op de samenwerking tussen corporaties en de markt om cv-ketels te benutten als materialenbron. Niels van Olffen vertelt over de circulaire kansen die corporaties die deelnemen aan het programma van Ketel voor even kunnen benutten. Voorkomen dat onnodig nieuwe ketels aangeschaft worden is de missie.
Woningcorporaties helpen om de komende jaren versneld concrete stappen te zetten naar circulair (ver)bouwen. Dat is het doel van het Versnellingslab circulair bouwen, het nieuwe, (meerjarige) leer- en ontwikkelprogramma van Groene Huisvesters, Cirkelstad, Alba Concepts, Aedes en Platform31. Wat het lab jou kan bieden en hoe je als corporatie kunt aansluiten, hoor je tijdens deze sessie.
Groene Huisvesters introduceren de start van de Centrifugegroep die zich bezighoudt met een samenwerking op de inkoop van circulaire installaties.
Wil je meedoen met de gezamenlijke inkoop van circulaire installaties of het Versnellingslab circulair bouwen, stuur een mail naar Groene Huisvesters.
Deze sessie is interessant voor bestuurders.
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en RVO.
Woningcorporaties helpen om de komende jaren versneld concrete stappen te zetten naar een circulaire (ver)bouwen. Dat is het doel van het Versnellingslab circulair bouwen, het nieuwe, (meerjarige) leer- en ontwikkelprogramma van Groene Huisvesters, Cirkelstad, Alba Concepts, Aedes en Platform31. Wat het lab jou kan bieden en hoe je als corporatie kunt aansluiten, hoor je tijdens deze sessie.
Wil je meedoen met het Versnellingslab circulair bouwen, meld je aan via deze link!
Benut de samenwerking met ketenpartners om meer circulair te werken. Neem jouw eigen partners mee naar deze sessie!
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en RVO
Neem jouw gemeente of huurdersorganisatie mee naar deze sessie en leer van de praktijk!
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig.
OFW, de woningcorporaties van Dronten, werkt al decennia zeer actief aan verduurzaming vanuit de trias energetica. Ruim 2.000 woningen zijn aangepakt. In 2021/2022 heeft OFW haar duurzaamheidsbeleid vernieuwd. Die is zij nu aan het vertalen naar een aanpak voor de modernisering van ruim 400 woningen uit de jaren ’70/’80. Met deze renovatie aanpak 3.0. draagt OFW bij aan betaalbare woonlasten, een goed comfort en CO2-reductie, maar de ambitie reikt verder. Hoe zorgen we voor een buurt die toekomstklaar is. Die klimaat adaptief is, een kleinere voetprint heeft en waar huidige en toekomstige bewoners echt thuis kunnen zijn. OFW neemt jullie mee in de stappen die gezet zijn en de vragen en uitdagingen die nog op haar pad liggen.
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en het Ministerie van BZK.
Corporaties kunnen aanhaken bij ‘Huurders op Groen’. Wil jij meedoen, stuur een mail naar groenehuisvesters@gmail.com. Neem jouw eigen huurdersorganisatie mee naar deze sessie.
Gratis deelname dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en RVO.
