Nieuws – Groene Huisvesters

EU-Fondsen benutten

De fondsen vanuit de Europese Unie bieden volop kansen voor corporaties om huurwoningen te verduurzamen. Het belangrijkste fonds is het Corona herstelfonds waaruit Nederland mogelijk 5,6 miljard ontvangt. Lidstaten dienen hiervoor begin 2021 een herstelplan in. EU-fondsen legden de nadruk op innovatie maar nu lijkt er ruimte te komen voor renovatie.

Vanuit the affordable housing initiative komt voor 100 proeftuin wijken, geld beschikbaar voor een grootschalige renovatie, een integrale benadering van duurzaamheid en betrokkenheid van bewoners. Start uitvoering niet voor 2022. Ben je betrokken bij een wijkaanpak en heb je interesse, neem deel aan deze sessie. De werksessie is praktisch en gericht op kennisoverdracht op de regelingen die er zijn en hoe deze te verzilveren.

Robin van Leijen, namens Aedes lobbyist in Brussel is goed ingevoerd en deelt graag de mogelijkheden om EU-fondsen te benutten.

Regenwateropvang op eigen terrein

Elke corporatie kan bijdragen aan een groenere leefomgeving die beter in staat is om regenwater op te vangen en hitte te temperen waardoor extremer weer minder overlast geeft. Hoe organiseer je het zo dat dit voor bewoners en corporatie een win-win situatie is? Hoe kan je als corporatie regenwater opvangen op eigen terrein en met wie kan je samenwerken?

Daniel Goedbloed, programmamanager bij Rainproof Amsterdam, vertelde over de noodzaak van klimaatadaptatie en de problematiek in urgente gebieden zoals de Rivierenbuurt in Amsterdam. Hij ging in op de rol van de gemeente, Waternet en andere partners bij het vinden van oplossingen.

Esli Endlich, gebiedscoördinator in de Rivierenbuurt, vertelde hoe de Alliantie een klimaatadaptieve binnentuin heeft gerealiseerd in een gebied in Amsterdam dat gevoelig is voor wateroverlast. De bewoners hebben hier nu een mooie groene tuin die water opvangt én een plek om elkaar te ontmoeten.

Francien van Dessel, Hoveniersbedrijf van der Tol belichtte de technische aspecten van hemelwaterberging. Zij vertelde hoe de regenwateropvang op eigen terrein in de binnentuin in de Rivierenbuurt is geregeld en wat de verschillende mogelijkheden zijn. De ECOstad van Van der Tol biedt groene oplossingen voor de klimaatbestendige stad van de toekomst.

Circulariteit door samenwerking in de keten

Tijdens een inspirerende sessie met meer dan 60 deelnemers werden we meegenomen in circulair werken voor corporaties. Hoe je met samenwerkingen en het ontdekken van nieuwe technieken kunt bouwen en renoveren. Met aandacht voor hoe je draagvlak onder collega’s kunt creëeren voor circulair denken.

Woningen gaan gemiddeld meer dan 100 jaar mee, tussendoor worden er onderhoudswerkzaamheden en kwaliteitsverbeteringen aan de woning uitgevoerd, deze renovaties richten zich de afgelopen jaren veelal op de energietransitie: Lagere kosten en minder Milieu impact zonder in te leveren op comfort. Tijdens deze sessie namen sprekers het woord die ons meenamen in Circulariteit- ‘Hoe voorzie je in de onderhouds en renovatiebehoefte met de inzet van zo min mogelijk (nieuwe) materialen.

Kim Kerckhoffs en Sietse Jager van Talis deelden hun ervaring met een circulair renovatieproject in de Voorstenkamp in Nijmegen. Zij gaven een beeld van het verloop van de communicatie met huurders en de samenwerking met ketenpartner Quadrant, die ook hun ervaringen in deze bijeenkomst deelden.

Haico van Nunen, Lector duurzame renovatie Hogeschool Rotterdam en werkzaam bij Bouwhulpgroep onderzocht waar de kansen liggen voor corporaties en hoe deze te verzilveren zijn door samenwerking in de bouwketen.

Wij bedanken alle deelnemers voor hun enthousiaste deelname en de sprekers: Kim Kerckhoffs, Sietse Jager, Rob Hagemans, Stef Cuppens en Haico van Nunen voor hun inspirerende verhalen.

We zien jullie graag terug bij de sessie op 17 Februari met als thema ‘regenwateropvang op eigen terrein’.

Meters maken!

De eerste bijeenkomst van Groene Huisvesters 2021 werd bezocht door 100 mensen: corporaties en huurders belangen organisaties ontmoetten elkaar. Met 2 interessante presentaties en een mooie discussie kregen deelnemers meer inzicht in de stappen die kunnen worden ondernomen naar energiebesparing door bewustwording met behulp van een energiemonitor gekoppeld aan de slimme meter.

Kleine stapjes, grote impact!

De energietransitie bestaat uit meer dan alleen innovatieve en technologische oplossingen. Mensen moeten de oplossingen inpassen in hun eigen gedrag en leefomgeving. Dit werkt alleen als ze zèlf het belang zien als persoon of voor de organisatie die ze vertegenwoordigen. Huurders die zelf acties nemen die hen voordeel opleveren, inspireren anderen hen na te volgen.

Elke corporatie kan haar bewoners helpen de energielasten te verlagen. Hoe organiseer je het zo dat dit voor bewoners en corporatie een win-win situatie is? ‘Meters maken’ is een initiatief van Aedes en Woonbond om energiemonitors structureel aan huurders aan te bieden. Hier vind je meer info over het project en de energiemonitors.

Marco Kersing, manager vastgoed van Oost Flevoland Woondiensten vertelde hoe OFW dit heeft georganiseerd in de polder. De huurders van OFW hebben de laagste lasten van Nederland. OFW werkt samen met de Natuur en Milieufederatie Flevoland in de campagne ‘Ontdek je lekje’. Dankzij een energiemonitor krijgen huurders inzicht in hoeveel energie de waterkoker, televisie of droger verbruikt en ook het gasverbruik voor koken, douchen en verwarmen wordt zichtbaar. Huurders kunnen een energiemonitor lenen om meer inzicht te krijgen. Een energiecoach opgeleid door de Woonbond kan de huurder helpen te besparen. Na een enthousiaste introductie is deze campagne verbreed naar alle bewoners van Flevoland. De Huurders Belangen Vereniging is vanaf het eerste moment betrokken en deelt ervaringsverhalen van bewoners. Onder andere dankzij de inspanning van OFW is de Regeling Reductie Energiebesparing Woningen nu beschikbaar voor alle huurders in Nederland.

Ernestine Elkenbracht, Quintens vertelde hoe corporaties mee kunnen doen aan ‘Meters maken’, een initiatief van Aedes en de Woonbond. Zo kan je gebruik maken van standaard processen van de corporatie, zoals woningmutatie, een renovatie, de oplevering van verduurzamingsmaatregelen of een energiecoachingsproject. Een moment dat een corporatiemedewerker achter de voordeur komt, bijvoorbeeld om een reparatie uit te voeren kan je benutten om huurders energiebewust te maken. Ook kan de corporatie hierbij samenwerken met een installateur of energiecoach van de huurdersorganisatie of het lokale energieloket. Quintens helpt corporaties op weg een proefjaar te starten met een minimum van 100 energiemonitors. De corporatie doet ervaring op met het op gang brengen van bewustwording en energiebesparing bij huurders op een zo gemakkelijk mogelijke manier. Na het proefjaar volgt een opschaling om meer bewoners te bereiken, het streven is om jaarlijks 2 tot 10% van de huurders te bereiken.

Veel dank aan alle aanwezigen die aansloten bij deze online sessie en de sprekers Marco Kersing en Ernestine Elkenbracht voor het inspirerende verhaal.

Bewustwording-energiegedrag

We hopen je te ontmoeten in 2021

Graag delen wij de beste wensen voor 2021 en maken we bekend wie een circulaire badkamer won na de Groene Huisvesters sessie over dit thema op 23 september 2020. Klik op de afbeelding voor de geweldige video aankondiging.

Wij hopen jou te ontmoeten op een van onze sessies in 2021.

Groene Huisvesters Academie 2021

Met trots presenteren we het programma voor 2021 waarin Groene Huisvesters maar liefst 21 inspirerende sessies zal organiseren waarvoor u zich kunt aanmelden. De aanmeldlinkjes staan op onze website en ook op de Aedes agenda. Je kunt voor de eerste twee sessies ook klikken op de linkjes die hieronder zijn opgenomen onder de titel van de sessie.

We trappen het jaar af op 20 januari 2021 met een sessie in het thema ‘Meters maken!, Energiemonitors voor huurders’. OFW uit Dronten deelt haar ervaring met energiemonitors en samenwerken met huurders. De huurders uit de Noord-Oost Polder hebben relatief de laagste energielasten! De Regeling Reductie Energieverbruik Woningen helpt huurders evenals de samenwerking met het energieloket. Quintens presenteert hoe corporaties kunnen meedoen met Meters maken!

Op 27 januari lichten we Circulariteit door samenwerking in de keten uit via een mooi Project van Talis in de ‘Vorstenkamp’. Haico van Nunen, Lector duurzame renovatie, Hogeschool Rotterdam gaat in op zijn bevindingen over samenwerking in de keten aan circulariteit. Verzilver de kansen en sluit aan bij deze sessie!

Mocht in de loop van het jaar fysieke bijeenkomsten weer mogelijk worden dan gaan we dat zeker doen. Degenen die zich hebben aangemeld voor een online sessie in de ochtend stellen we in de gelegenheid om in de middag het mooie voorbeeld te bezoeken. Wij houden je op de hoogte!

Dit jaar staan de thema’s Circulariteit, Klimaatadaptatie, Bewoners en Innovatie centraal. De 21 sessies zijn op basis van deze thema’s ingericht en samengesteld. We kijken er naar uit u weer te verwelkomen bij onze sessies.

EU fondsen benutten voor verduurzamen woningen

De Europese Unie stelt fondsen en leningen beschikbaar voor het verduurzamen van de sociale huurwoningvoorraad. Robin van Leijen, namens Aedes lobbyist in Brussel deelde tijdens een inspirerende online bijeenkomst de mogelijkheden voor Corporaties.

Het fondsenlandschap vanuit de Europese Unie is volop in ontwikkeling. De nadruk voor EU-fondsen lag eerder op innovatie maar sinds dit jaar is er ook ruimte voor renovatie. De EU stelt eens per 7 jaar een nieuw Meerjarig Financieel Kader op. Het huidige kader liep van 2014 tot 2021. In oktober 2020 is de European Greendeal aangekondigd en het Corona Herstelfonds. Op dit moment is nog niet bekend of Nederland het Corona Herstelfonds zal inzetten voor het verduurzamen van woningen. U kunt de lobby hierin ondersteunen door zich te melden bij de Gemeente waarin u actief bent en aan te geven dat u graag aan de slag wilt met het Corona Herstelfonds voor het verduurzamen van woningen.

De Green Deal Call kan worden ingediend in januari 2021 en accepteert projectvoorstellen die naar verwachting relatief snel tastbare en zichtbare resultaten opleveren met concrete oplossingen.

The Affordable Housing Initiative: Koplopers gezocht!
Robin roept corporaties op om mee te doen aan The Affordable Housing Initiative. Er komen middelen beschikbaar voor 100 proeftuinwijken. Wijken die kans maken in dit programma zetten in op renovatie, een integrale benadering van duurzaamheid en betrokkenheid van bewoners. Start uitvoering na 2022. Heeft jouw corporatie een koploper project en heb je interesse, mail naar naar: r.vanleijen@aedes.nl

Marlou Boerbooms bedankt Robin van Leijen Groene Huisvesters voor het heldere verhaal en de ruim 60 deelnemers voor hun aanwezigheid. Op 24 februari is er een nieuwe sessie van Groene Huisvesters over dit thema met de laatste informatie over de indiening en voortgang van de stimuleringsfondsen. Aedes biedt bovendien de mogelijkheid aan tot ondersteuning. Groene Huisvesters maken gebruik van EU-regelingen en zij delen graag de kennis.

Slim verwarmen voor lagere woonlasten

Tijdens de Groene Huisvesters academie van 7 oktober bespraken Rob Simons, Twan van Grinsven en Örjan Game verschillende slimme verwarmingsconcepten op weg naar lagere woonlasten én CO2 neutrale woningen. Een inspirerende online bijeenkomst voor bijna 100 deelnemers. Voor ieder die niet aanwezig kon zijn bij de sessie of een deel heeft gemist, een verslag.

Rob Simons, senior adviseur vastgoed van Woonbedrijf gaf een overzicht van de pilot met verschillende typen warmtepompen die in Eindhoven werd uitgevoerd in 44 woningen. In een aantal woningen zorgden de warmtepompen voor een besparing van meer dan 50% op het gasverbruik. In alle woningen werd de vooraf berekende besparing ruimschoots behaald. Inregeling, type woning, gezinssamenstelling en gedrag van bewoners zorgden voor variatie in de mate van besparing. In de volgende fase onderzoekt Woonbedrijf de drie best en drie slechts presterende woningen om inzicht te krijgen in de verschillen. De ervaring van de huurder en de invloed van gedrag worden gemonitord om de werkelijke besparing op CO₂ én woonlasten inzichtelijk te maken.

Twan van Grinsven – De Groene Brink

In opdracht van woningcorporatie BrabantWonen hebben Kemkens Installatieburo en Caspar de Haan onderhoud & renovatie voormalig ontmoetingscentrum De Brink in Oss verbouwd tot vier extreem energiezuinige woningen onder de naam ‘de Groene Brink’. Kemkens is verantwoordelijk voor alle installaties inclusief het monitoringssysteem, Caspar de Haan voor alle bouwkundige voorzieningen. Een pilot met vier identieke Nul-op-de-Meter (NOM) woningen met vier verschillende typen warmtepompen en afgifte systemen. De woningen zijn vanaf 1 maart 2018 bewoond en worden zorgvuldig gemonitord qua installatie en energieverbruik. Er zijn nu over twee jaar resultaten bekend. Hierbij blijkt dat alle vier de woningen ruimschoots voldoen aan de criteria voor de Energie Prestatievergoeding. De zonnepanelen leveren meer op dan begroot en zijn mogelijk over gedimensioneerd. Dat geldt ook voor de warmtepompen. De prestaties worden ruimschoots gehaald. De bodemwarmtepomp met vloerverwarming scoort het beste en kan bovendien voorzien in de koelte behoefte in de zomer. Alle vier de woningen worden in de zomer te warm en in die periode kan de bewoner de binnentemperatuur bij de overige drie systemen (lucht-warmtepomp in combinatie met wel of geen buitenunit, vloer of H2O radiatoren) niet goed regelen. Desondanks is de waardering van de bewoners positief.

De ervaring van de bewoners speelt een belangrijke rol. Voor dit project heeft BrabantWonen huurders geselecteerd. Mensen die duurzaamheid belangrijk vinden en graag hun woon- en gebruikerservaringen willen delen. Hiermee willen BrabantWonen, Kemkens en Caspar de Haan hun duurzaamheidsambities verder ontwikkelen in de praktijk. Project de Groene Brink is een showcase / living lab voor deze partijen. In vervolgprojecten is de koelte behoefte van de woning belangrijker. Zo wordt standaard zonwering toegepast en gelet op ventilatie voorzieningen in de gevel.

Örjan Game – De Warmtewissel

‘We kunnen er niet omheen: de aarde warmt op. Een onderwerp waar veel over wordt gesproken en geschreven. Er is duidelijk iets aan de hand. Wij willen en gaan er echt iets aan doen! Wij willen de CO₂-uitstoot drastisch verlagen.’, zo start Örjan zijn betoog.

Jaarlijks vervangen de Lente corporaties circa 5.000 individuele CV-(combi)ketels. Zij zijn op zoek naar een duurzame vervanger voor deze ketels. Een compacte oplossing met een minimaal 80% CO₂-reductie ten opzichte van de huidige CV-(combi)ketel, minder of geen aardgasgebruik, betaalbaar en eenvoudig in gebruik. Om de transitie naar een aardgasvrije en CO₂-neutrale woningvoorraad te kunnen maken, met een neutrale impact op de energielasten, zijn marktpartijen opgeroepen te komen met innovatieve installaties en mee te doen aan De Warmtesissel. Ook andere woningcorporaties hebben zich aangesloten om samen te zorgen voor toepassing van de nieuwe installaties en na prototyping te komen tot toepassing. Door deze samenwerking kunnen de marktpartijen, bij gebleken geschiktheid, volume maken wat de prijs omlaag drukt want uiteindelijk gaat het om betaalbare woonlasten.

Innovatie gaat tegenwoordig over toegang, niet over eigendom. Weten waar kennis, kunde en oplossingen te vinden zijn en daartoe toegang krijgen, is de eerste stap. Om nieuwe oplossingen goed te implementeren is het noodzakelijk dat de organisatie innovaties succesvol kan absorberen en integreren in het bedrijfsmodel. Implementatie van innovatie is wat de Warmtewissel doet. Onze gereedschapskist is gevuld met allerlei instrumenten.

‘Innovatie vraagt altijd om een gedragsverandering, soms ondersteund met technologie. Naast de reguliere diensten biedt de Warmtewissel specifieke programma’s die zich richten op de mensfactor in Open Innovatie. Wij helpen organisaties om Open Innovatie tot een bewezen en succesvolle manier van werken te maken, op maat voor de organisatie en partners’, aldus Örjan. Hij roept corporaties om zich aan te sluiten.

Marlou Boerbooms dankt namens Groene Huisvesters de sprekers. Zij dankt de deelnemers voor de zinvolle vragen via de chat. Het filmpje van de eerste proefwoning uitgevoerd in het kader de Warmtewissel wordt hier komende week gepubliceerd.

Badkamer en keuken van de toekomst

In juli 2019 werd de eerste Circulaire badkamer opgeleverd door de Alliantie en Intersell. Jeroen Hollander en Hendrik Kemphorst namen de deelnemers mee in het proces en de toepasbaarheid van dit verfrissende concept.

De Alliantie is volop bezig met het verduurzamen haar woningen. Samen met partners werken ze aan slimme oplossingen om alle woningen CO2-neutraal vóór 2050 te krijgen. Een badkamer waarin duurzame keuzes leidend zijn zoals het kiezen voor refurbished of gerecyclede materialen.

Zo werd in het eerste concept gebruik gemaakt van tegels van 100% gerecyclede petflessen in plaats van keramiek, een vloer van 70% gerecycled Vinyl en refurbished sanitair. Intersell is voortdurend bezig met de ontwikkeling van haar concept. Tijdens het ontwerp van nieuwe concept gebruiken ze de BCI tool* om deze te optimaliseren. Ze richten zich op de renovatie en het onderhoud van badkamers met een gemiddelde levensduur van 30 jaar.

Klik op de afbeelding om de videopresentatie terug te kijken.

Hendrik drukte de deelnemers op het hart dat er momenteel nog geen 100% circulaire concepten op de markt zijn en dat de meetbaarheid hiervan ook nog volledig in ontwikkeling is. Ondertussen zijn er 3 concepten op de markt en het is vooral belangrijk dat de losmaakbaarheid van materialen goed georganiseerd is. Dit zorgt ervoor dat vervanging en vernieuwing makkelijk realiseerbaar zijn en de leverancier producten terug kan innemen en kan hergebruiken. Op dit moment is de aanvoer van materialen voor hergebruik nog niet voldoende. Jeroen Hollander voegde hier aan toe dat het voor woningcorporaties van belang is om vraag naar refurbished en gerecyclede materialen te creëren zodat de markt hierop kan inspelen.

De Circulaire Keuken

Bas Jansen en Vincent Gruis, TU Delft namen ons mee in de Circulaire Keuken. Voor de ontwikkeling is een consortium gevormd waarin modulaire plug & play keukens worden ontworpen die een kleine impact op het milieu hebben en laag in kosten zijn.Om de levensduur te maximaliseren wordt er onderscheid gemaakt in 3 factoren die een lange, middellange of korte levensduur hebben. Zo zal de afwerking die onderhevig is aan mode en stijl een kortere levensduur hebben dan het frame. De keukens zijn modulair en kunnen naar gelang de gezinssamenstelling van bewoners hier om vraagt worden uitgebreid of worden ingeperkt. Ook zijn de keukens in hoogte verstelbaar om comfort en ergonomisch effect per bewoner zo gunstig mogelijk te maken. Er wordt gewerkt met kliksystemen in plaats van verlijmen waardoor reparaties en vervangingen makkelijker zijn. Inname van keukenonderdelen heeft een centrale plek in het businessmodel zodat waar mogelijk hergebruik kan worden ingezet. De keukens worden ingericht met het idee een levensduur van 80 jaar te hebben- Na 20 jaar vindt het omslagpunt plaats op het prijsniveau.

De Circulaire keukens worden deze week in de eerste huizen geplaatst. Gebruikers zullen middels interviews kennis delen in het gebruiksgemak. Mocht u geïnteresseerd zijn de lancering van het tweede prototype live bij te wonen dan kunt u op 4 november aansluiten bij het online event.

Verder lezen Badkamer en keuken van de toekomst

Wonen Limburg inspireert met groene gevel, Tuiny Forest en houtbouw

Als je alle tuinen van Nederland optelt krijg je een oppervlakte groter dan de Veluwe. Ruim een derde van de Nederlandse tuinen bestaat uit tegels en dit zorgt voor overbelasting van het riool bij hevige buien en wateroverlast. Ook het leefgebied van dieren en planten slinkt. Tijd om te vergroenen: Op 10 september organiseerde Groene Huisvesters een Webinar en excursie ‘Klimaatadaptatie: Vergroening tuinen, kopgevels en houtbouw’ in Weert. In de ochtend nam een groep deel aan een webinar waarin Ger Verstegen & Marleen Beelen (Wonen Limburg) een presentatie gaven over de aanpak van Wonen Limburg rondom Klimaatadaptatie en het vergroenen van tuinen en gevels. Zij toonden het prachtige voorbeeld van het integreren van een muurschildering van een boom met de aanplanting van een blauwe regen. Ook namen zij ons mee in de houten prefab woningen ‘Nur Holz’. Deze 16 woningen zijn niet alleen CO2 neutraal en klimaatadaptief, ze slaan bovendien 45 megaton CO2 op en dragen op deze wijze bij aan de klimaatdoelstellingen.

In de middag werd een groep rondgeleid in deze woningen, zie hieronder de sfeerimpressie van de excursie.

De Bouwsteen Corporaties en Klimaatadaptie: Tuinen vind je hier.

Renata Bruinsma (Stadsecoloog Gemeente Weert) vervolgde het webinar met inzicht hoe Gemeente Weert de tuinenaanpak organiseert. Samen met Wonen Limburg, en IVN organiseerden zij een Tuiny Forest buurtcampagne. Vijftig bewoners konden zich opgeven voor een Tuiny Forest pakket om hun tuin te ‘onttegelen’. Een geslaagde actie waaraan bewoners, corporaties en gemeente samen werkten.

Het webinar werd afgesloten met Maarten Bruns (IVN) die tijdens een rondleiding in zijn eigen tuin in Utrecht liet zien hoe je zèlf voor vergroening kunt zorgen door tegels in de tuin in te ruilen voor groen. Het IVN begeleidt bewoners bij het vergroenen van hun buurt. Vergroenen helpt tegen hittestress, wateroverlast en draagt bovendien bij aan biodiversiteit. IVN helpt buurten om dit voor elkaar te krijgen. Samen met de bewoners, gemeenten, en andere organisaties. En door het samen te doen wordt de buurt hechter en kan iedereen van het resultaat genieten.

Samen Klimaatbestendig en Groene Huisvesters organiseren in 2020 zes excursies over corporaties en klimaatadaptatie. De excursies gaan elk in op een ander thema gekoppeld aan een mooi en inspirerend voorbeeldtraject. Tijdens de excursies delen corporaties hun praktijkervaringen met klimaatadaptatie. De belangstelling vanuit corporaties, gemeenten, waterschappen, GGD’s en adviesbureaus’s was groot. In 2021 zal er een nieuwe reeks excursies georganiseerd worden!

Marlou Boerbooms dankt Wonen Limburg, Gemeente Weert en het IVN voor deze inspiratie. Maarten Bruns (IVN) dank voor de foto’s van de excursie verwerkt in bovenstaande impressie. Gemeente Weert & Wonen Limburg dank voor het mogelijk maken van deze excursie.