Menukaart prestatieafspraken klimaatadaptatie en groen
Corporaties maken prestatieafspraken over de kwaliteit en duurzaamheid van de woningvoorraad. In opdracht van de provincie Zuid-Holland hebben wij mooie voorbeeldafspraken, zoals gemeenten, corporaties en huurdersorganisaties deze nu al maken, in kaart gebracht. Via de ‘Menukaart prestatieafspraken klimaatadaptatie en groen’ vind je dit overzicht. Klik op de afbeelding om te de Menukaart te bekijken.
De Milieubarometer 2021 toont aan dat de helft van de milieu-impact van corporaties veroorzaakt wordt door vervoer. De winst die te boeken valt dankzij de inzet op duurzame mobiliteit is niet alleen gericht op reductie van CO2 en een gezondere luchtkwaliteit. Het kan ook bijdragen aan lagere bedrijfskosten en een hogere tevredenheid bij medewerkers.
DUWO Vastgoedservice deelt ervaring met de Carver Cargo een elektrische mini-auto voor 1 persoon en Cargodeel met een belastbaarheid tot 100 kilogram. De Carver heeft lage kosten en is ideaal voor de kortere ritten van de vakman. Havensteder deelt de samenwerking in Rotterdam rondom duurzame mobiliteit. Green mobility partner deelt een bouwsteen ‘Mobiliteit van de toekomst’.
In de middag ben je welkom bij DUWO in Delft waar je een proefrit in een Carver kunt maken. Geef je hier vooraf op via de aparte aanmeldlink voor deze proefrit (dus je meldt je apart voor de proefrit aan). Je bent in de ochtend al welkom op de locatie om het ochtendprogramma via een beeldscherm te volgen. Wij zorgen voor een broodje. Je ontvangt in de week voorafgaand aan de proefrit informatie over het programma op locatie. Voor de proefrit kun je je apart aanmelden.
Neem je vakmensen mee en maak gebruik van een proefrit in een Carver.
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en RVO.
Hoe krijg je inzicht in het klimaatrisico voor jouw woningbezit? Hoe beïnvloedt inzicht in het klimaatrisico de investeringen in vastgoed? Wat kan een tool daarin betekenen?
Er zijn veel data beschikbaar over het veranderde klimaat, de Klimaateffect atlas met stresstest kaarten, kaarten over hitte, wateroverlast en droogte die ingezet kunnen worden voor het assetmanagement, strategische voorraadbeleid en MJOP’s van corporaties.
Dutch Green Building Councel (DGBC) bundelde alle data in een zogenaamde Framework Climate Adaptive Buildings, een tooling om de klimaatrisico’s van het vastgoed in beeld te brengen. Maar ook een instrument om te benutten in het assetmanagement van corporaties. Meer dan 30 partijen waaronder adviesbureaus en corporaties werkten eraan mee.
DGBC en Sweco gaan in op het Framework Climate Adaptive Buildings. De Alliantie en enkele andere corporaties die zijn betrokken bij de ontwikkeling, delen de ervaring.
Neem jouw gemeente mee naar deze sessie en leer van de praktijk!
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig.
Waaraan moet de woning, duurzame installaties als warmtepompen en afgiftesystemen voldoen als betaalbaar alternatief voor de vervanging van de cv-ketel? En wat betekent dit voor bewoners?
Woonwaard presenteert de aanpak van het programma hybride warmtepompen.
RVO gaat in op de voorwaarden voor een geslaagde overstap naar (hybride) warmtepompen.
De stroomversnelling licht de publicatie ‘Strategische keuze in duurzame installaties’ toe.
Neem jouw ketenpartner of huurderorganisatie mee naar deze sessie en leer van de praktijk!
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en RVO.
Isolatie van woningen is hard nodig om huurders te helpen energie te besparen. Corporaties zetten zich in de isolatieopgave te versnellen. Maar wat is eigenlijk de impact van isolatie op het comfort in de binnenruimte? Vooral met steeds frequentere periodes van aanhoudende hitte lijkt oververhitting onvermijdelijk. Buitenzonwering is één van de belangrijkste maatregelen tegen hitte maar is nog zelden standaard onderdeel van een sociale huurwoning. Ventilatie om de woning af te koelen, helpt, als het buiten koeler is dan binnen. Kortom hoe kunnen we hittestress voorkomen? En welke rol kunnen wij hierin spelen als corporatie? Daar gaan we op in tijdens dit online event.
Deze sessie bestaat uit de volgende onderdelen:
1. Klimaatverbond Nederland presenteert resultaten van de mini-enquête onder alle woningcorporaties naar isolatie en hitte en de vervolgstappen. Wij nodigen jou van harte uit om de enquête in te vullen door te klikken op deze link.
2. Groene Huisvesters Hitte Groep licht de Toolbox Hitte toe met maatregelen als zonwering, ventilatie, groenblauwe oplossingen en renovatie/ energietransitie maar ook wat te doen bij een hittegolf.
3. Talis en Wonion nemen deel aan een pilot van de Provincie Gelderland en delen de ervaring die zij opdoen met maatregelen zoals zonwering en ventilatie.
Het webinar vindt plaats tijdens de Conferentie ‘Hittestress in en rondom woningen’ waar vanuit verschillende perspectieven hittestress wordt belicht in een gevarieerd programma dat duurt van 9:30 tot 13:30 uur.
Je kunt het webinar vanaf de fysieke locatie bij de conferentie bijwonen. Het is maar net wat je wilt en wat in je agenda past. Maar je kunt het webinar dus ook alleen online volgen.
De conferentie locatie is de Hogeschool Arnhem/Nijmegen aan de Ruitenberglaan 31 Arnhem en de organisatie is in handen van de Manifestregio Vallei & Veluwe (samenwerking van 3 werkregio’s klimaatadaptatie) en in samenwerking met de Hogeschool Arnhem/Nijmegen en de Groene Huisvesters.
Aanmelden conferentie
Geef je hier vooraf op voor deze conferentie door je aan te melden via deze link. Je ontvangt in de week voorafgaand aan de conferentie informatie over het gehele programma op locatie.
Meedoen met de Hittegroep?
De Hittegroep gaat in 2023 door met haar activiteiten. Wil jij aansluiten bij de 30 corporaties die al actief zijn in de Hittegroep? Vul het info formulier rechts in.
GGD Amsterdam gaat in op gezond binnenklimaat en de rol van de GGD en de corporatie over de communicatie over gezondheid en ventilatie.
Klimaatverbond Nederland gaat in op de samenwerking tussen corporaties en lokale partners in de gezondheidszorg om bij te dragen aan een gezond binnenmilieu.
De Alliantie heeft een programma communicatie met bewoners over ventilatie en het gebruik van een duurzame warmtebron in de woning. Ook de Brabantse Lente-corporaties (Alwel, Area, BrabantWonen, Casade, Stadlander, Tiwos, WonenBreburg en Zayaz) delen de gezamenlijk aanpak van verwarmen, ventileren en koelen.
Milieu Centraal en de Woonbond delen de programma’s die zij uitrollen om Energiearmoede te bestrijden.
Neem jouw huurdersorganisatie mee naar deze sessie en leer van de praktijk!
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig.
Haag Wonen gaat in op het beleid van om niet langer te investeren in parkeervoorzieningen. Oplossingen zoeken op maat levert ruimte op die benut wordt voor een groenere woonomgeving en vooral voor betaalbare huren.
Woonstichting ‘thuis presenteert de ontwikkeling in Buurtschap te Veld in Eindhoven waar zij samen met Woonbedrijf, Van Wijnen, de gemeente Eindhoven en de bewoners inzet op deelmobiliteit.
Green mobility partner deelt een bouwsteen ‘Naar een parkeernorm op maat’.
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig.
De vanzelfsprekendheid van klimaatadaptatie
Dossier klimaatadaptatie
Tekst: Madeleen Helmer
Gevolgen van het veranderende klimaat zijn niet meer te voorkomen en zullen de komende decennia nog toenemen. Daarom zijn landen naast grote maatregelen om de CO2 uitstoot te beperken in de energietransitie, nu ook begonnen met aanpassingen aan klimaatverandering: klimaatadaptatie. Veel oplossingen in de woonomgeving liggen erg voor de hand. En bieden niet eens een onaantrekkelijk perspectief.
Het werkt vervreemdend als de waarschuwingen die klimaatwetenschappers al dertig jaar de wereld insturen nieuwsberichten worden: de ongekende neerslag in korte tijd in Zuid Limburg, de Belgische Ardennen en de Duitse Eifel; de hittegolven in Canada en Amerika waar het laatste hitterecord met maar liefst 5 graden is gebroken; de bosbranden in Siberië; de droogte in Madagascar die ruim een miljoen mensen de hongersnood injaagt. En op zoveel meer plaatsen die bij ons het nieuws niet halen, werkt het veranderende weer ontwrichtend.
Klimaatadaptatie begint met kennis over de plaatsen en situaties waar het veranderende klimaat gevolgen kan hebben. De Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS) die Nederland sinds 2016 heeft, heeft meer dan 100 risico’s geïdentificeerd. Alle gemeenten hebben inmiddels stresstesten gedaan waarmee ze de risico’s binnen hun gemeentelijke grenzen in beeld proberen te krijgen. Daarna zijn risicodialogen met maatschappelijke organisaties, burgers en bedrijven begonnen om te komen tot maatregelen en afspraken om die risico’s te beperken. Steeds meer gemeenten zoeken het klimaatgesprek met woningcorporaties.
De agenda van de woningcorporaties is overvol. Met beperkte financiële middelen staan ze aan de lat om veel nieuwe woningen te bouwen, bij te dragen aan de energietransitie en een deel van het woonbestand te verhuren aan de meest kwetsbaren in onze samenleving, met alle zorg die daarbij komt. Klimaatadaptatie komt daar dan nog bij.
Woningcorporaties staan als sector nog aan het begin om de gevolgen van klimaatverandering voor de sector te begrijpen. Er is landelijk nog geen beleid.
De Groene Huisvesters, een samenwerking tussen corporaties, het ministerie van BZK, VNG, de Woonbond en Aedes om de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad te versnellen, zet zich in om hier verandering in te brengen. Uit een hitte enquête die de Groene Huisvesters in 2020 organiseerde, gaven negen op de tien woningcorporaties aan te weinig kennis te hebben. Wel zijn sinds 1 juli 2021 nieuwe eisen gesteld aan nieuwbouw, die klimaatgevolgen, zoals hitte, meenemen. Maar de meeste woningen staan er al.
Doorzonwoningen
Nederlanders houden van de zon. Dat is goed terug te zien in de naoorlogse woningbouw. We noemen die niet voor niets doorzonwoningen. Bij veel recent gebouwde woningen gaat het raam zelfs tot aan de vloer. Als de zon gaat branden, warmen de woningen op en kunnen daardoor probleem ontstaan. Steeds vaker ontvangen woningcorporaties dan klachten van bewoners. Opvallend genoeg ook van bewoners van nieuwe, goed geïsoleerde woningen. De isolatie houdt de hitte mogelijk wat langer buiten, maar op een gegeven moment slaat het om en komt de hitte de woning niet meer uit.
Er zijn verschillende hitteadaptatie mogelijkheden om de steeds vaker voorkomende hitte op te vangen. Zoals ventileren en buitenzonwering. In de eerder genoemde enquête gaf slechts zeven procent van de woningcorporaties aan zonwering te hebben aangebracht op hun vastgoed. Het is uiteraard een kostenpost, maar kan wel enkele graden opwarming in de woning schelen.
Last maar wel least is de aanschaf van een airco. Steeds meer mensen grijpen naar dit apparaat. De afgelopen twee zomers waren ze niet aan te slepen. Het is zeer effectief voor koelte, maar heeft een hoog energiegebruik en de koelmiddelen zijn meestal agressieve broeikasgassen. Als hulpmiddel voor mensen die extra kwetsbaar zijn voor hitte en geen andere koelingsmogelijkheden hebben, is de airco uiteraard wel een nuttige oplossing.
Een maatregel van een heel andere aard is de groene gevel: de wingerd, blauwe regen, druiven of andere gevelplanten kunnen bij hitte zorgen voor vijf tot zeven graden lagere temperaturen in de woning, zo blijkt uit onderzoek. Dit is een onderbelichte adaptatiemogelijkheid. Je ziet het nog betrekkelijk weinig.
Koelvesten
Als hitte in de woning niet te voorkomen is, is het adaptatiegedrag van de bewoners van groot belang. Een ventilator met een fles met bevroren water dicht bij de plaats waar de bewoner zit of werkt, scheelt enorm in de gevoelstemperatuur. Uiteindelijk gaat het erom dat bewoners niet ziek worden van de hitte. Het nationaal hitteplan geeft duidelijke adviezen: drink voldoende, draag lichte kleding en probeer je lichaam zo koel mogelijk te houden. Vooral de voeten en handen regelmatig koel houden of een handdoek met een icepack in de nek leggen. Koelvesten waren tot voor kort vooral in beeld bij topsporters, maar worden door steeds meer mensen aangeschaft.
En als het binnen echt niet uit te houden is, kun je dan buiten de woning een koele plek vinden? Uit een recent Hitte Belevingsonderzoek van adviesbureau TAUW en andere partijen onder woningcorporaties en gemeenten blijkt dat driekwart van de bewoners in de zomer van 2020 last had van hitte in de woning. Is er dan buiten verkoeling te vinden? Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zou iedereen maximaal 300 meter van een aangename, koele, groene plek moeten wonen. Niet alleen vanwege de hitte, maar omdat het altijd gezond is om dagelijks een tijdje in een groene omgeving te verblijven. Die richtlijn nemen steeds meer gemeenten over. Maar wat blijkt: de armste wijken zijn meestal ook de warmste wijken. Er is te weinig groen of van lage kwaliteit. Een grasveldje met een paar kleine boompjes en wat struiken: ‘schaamgroen’ wordt het al genoemd.
Tegels eruit, groen erin
Niet alleen vanwege de hitte is de buitenruimte van belang. Bij elke hoosbui benadrukt de Deltacommissaris, die leiding geeft aan de uitvoering van het nationaal Deltaprogramma, opnieuw de gevolgen van de verstening: het water kan niet weg met overstromingen tot gevolg. En elke druppel die niet in het riool terecht komt maar rechtstreeks de bodem in gaat, helpt ook tegen de droogte. Kortom tegels eruit, groen erin.
Steeds meer gemeenten en buurtinitiatieven pakken dit op. Buurttuinen, pluktuinen, geveltuinen, stadslandbouw, Tiny forests (kleine bossen), het groeit en bloeit welig. En niet alleen om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Maar ook omdat het gezond is om buiten te bewegen, goed is voor vogels en bijen, gezelliger is dan eenzaam thuis te zitten. Het weer wordt extremer, het wordt heter, natter en droger. Maar veel oplossingen liggen ook erg voor de hand. Een groenere en gezonde leefomgeving waarin mensen bij een crisis zoals hitte of een hoosbui naar elkaar omkijken. Dat is geen onaantrekkelijk perspectief.
Madeleen Helmer is projectleider hitteadaptatie bij het Klimaatverbond Nederland (klimaatverbond.nl)
Ymere presenteert de resultaten van een groen onderzoek in Almere en vertelt over hoe ze vervolgens aan de slag gaan met de aanpak van verwaarloosde tuinen.
De gemeente Breda presenteert ‘Breda stad in een park’ en de samenwerking met de corporaties. Alwel gaan in op de tuinenaanpak van Alwel.
In de middag kun je mee op excursie naar Breda met een wandeling door CrossMark gebied. Geef je vooraf op via deze aanmeldlink voor de excursie (dus je meldt je apart voor de excursie aan). Je bent in de ochtend al welkom op de locatie om het ochtendprogramma via een beeldscherm te volgen. Wij zorgen voor een broodje. Je ontvangt in de week voorafgaand aan de excursie informatie over het programma op locatie.
De Tuinengroep gaat in 2023 door met haar activiteiten. Wil jij aansluiten bij de 20 corporaties die al actief zijn in de Tuinengroep? Stuur een mail naar Groene Huisvesters.
Neem jouw huurdersorganisatie mee naar deze sessie en leer van de praktijk!
Gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig.
Wonion en Fien Wonen, delen de ervaringen met het toepassen van biobased materialen uit de regio. Zij participeren als één van de partijen om de regionale circulaire economie een impuls te geven.
Woningcorporaties helpen om de komende jaren versneld concrete stappen te zetten naar een circulaire (ver)bouwen. Dat is het doel van het Versnellingslab circulair bouwen, het nieuwe, (meerjarige) leer- en ontwikkelprogramma van Groene Huisvesters, Cirkelstad, Alba Concepts, Aedes en Platform31. Wat het lab jou kan bieden en hoe je als corporatie kunt aansluiten hoor je tijdens deze sessie.
Groene Huisvesters introduceren de start van de Centrifugegroep die zich bezighoudt met een samenwerking op de inkoop van biobased materialen. Wil je meedoen met de gezamenlijke inkoop of het Versnellingslab circulair bouwen, stuur een mail naar Groene Huisvesters. Deze sessie is interessant voor bestuurders.
Deelname aan deze sessie is gratis dankzij een bijdrage van Aedes, Groene Huisvesters en het ministerie van BZK.
