Zonwering
Buitenzonwering voorkomt instraling van de zon door de ramen. Het is een van de belangrijkste maatregelen om de woning koel te houden zoals blijkt uit het NKWK-onderzoek Zonwering kan de binnentemperatuur van woningen substantieel verlagen. En de energiekosten tot 22% verlagen ten opzichte van automatische luchtkoeling. Juist bij goed geïsoleerde woningen is een zonwering essentieel om de oververhitting te voorkomen. Vooral ramen op het oosten en westen hebben baat bij buitenzonwering, door de diepere zoninval op deze oriëntatie. Buitenzonwering kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door het plaatsen van screens of rolluiken of uitvalschermen. Vanuit de deelnemende corporaties in de hittegroep is de huidige ervaring dat screens en rolluiken relatief goedkoop zijn maar een lage tevredenheid hebben bij de bewoner. Er is meer voorkeur voor uitvalschermen welke duurder uitvallen. Voor elke buitenzonwering geldt dat succes afhankelijk is van correct gebruik door de bewoner. De corporatie dient bewoners hierbij te ondersteunen met goede communicatie voor wenselijk gebruik.
Overstekken zijn vooral effectief voor ramen op het zuiden, omdat de zon ‘s zomers hoog staat.
Raamfolie kan de zoninstraling beperken en is met name interessant voor woningen waar buitenzonwering onhaalbaar is (bijvoorbeeld door omgevingsvergunningen of technische uitdagingen). Er zijn geen extra onderhoudskosten van dit raamfolie en het buitenfolie gaat 10 tot 15 jaar mee. Bij praktijkvoorbeelden van Portaal zijn er na meer dan 20 jaar nog steeds geen gebreken. Een nadeel van raamfolie is dat het ook in de winter zonlicht tegenhoudt. Hierdoor kunnen de stookkosten voor de bewoner iets hoger uitvallen in de winter. Op dit moment kennen we nog geen onderzoek dat de toename in stookkosten in de winter heeft berekend, zodra hierover meer bekend is wordt dit aangevuld.
Binnenzonwering, zoals gordijnen of luxaflex, heeft een gering effect op het verminderen van hitte omdat het materiaal door de zonnestraling opwarmt en er warmte ontstaat. Metallic reflecterende binnenzonwering vlak achter het raam is juist wel een kansrijke ingreep omdat het zonlicht direct weerkaatst en daarbij amper warmteontwikkeling ontstaat. Ook zonwerend glas is effectief. De combinatie van zonwerend glas en metallic zonwering vermindert volgens de literatuur en experts de opwarming nog verder en heeft nagenoeg hetzelfde effect als buitenzonwering. Wel geldt voor zonwerend glas hetzelfde nadeel in de winter als voor raamfolie.
Stand van zaken
Minder dan 10% van alle sociale woningbouw heeft buitenzonwering, blijkt uit de hitte enquête (TAUW) met name omdat het vaak nog gezien wordt als een voorziening die niet aard en nagelvast verbonden is aan een woning en daarmee een Zelf Aangebrachte Voorziening (ZAV) in eigendom van een bewoner is. De bewoner heeft toestemming nodig om een ZAV aan te brengen en is zelf verantwoordelijk voor onderhoud en het voorkomen van schade bij sterke wind. Bij mutatie kan deze de zonwering worden overgedragen aan een nieuwe huurder. Is deze huurder daartoe niet bereid dan moet de vertrekkende huurder de zonwering verwijderen. Bij renovatieprojecten verwijdert de corporatie soms de zonwering om bijvoorbeeld een gevelrenovatie mogelijk te maken. De bewoner ontvangt daarvoor soms een vergoeding.
Belemmeringen voor buitenzonwering
Auteursrecht: In het model huur-regelement staat (vaak) dat eigenaars en gebruikers van een gebouw niet zonder toestemming veranderingen mogen aanbrengen als het architectonisch uiterlijk wordt veranderd. Een buitenzonwering valt daar vaak onder waardoor het aanbrengen van buitenzonwering in dat geval niet mogelijk is.
Uitvoering: bij sommige gebouwen is het technisch uitdagend om zonwering aan te brengen, door bijvoorbeeld beperkte toegankelijkheid van ramen op hoogte.
Rijksmonumenten of beschermd stadsgezicht: Het plaatsen van buitenzonwering op een rijksmonument of beeldbepalend gebouw wordt gezien als een wijziging waarvoor een omgevingsvergunning vereist is. De gemeente beoordeelt een aanvraag van een vergunning voor het plaatsen van zonwering. Uitgangspunt is of de nieuwe zonwering de cultuurhistorische waarde van het gebouw respecteert.
Financiering
Investeringskosten
De kosten van zonwering lopen uiteen. Afhankelijk van welke type zonwering wordt aangebracht kunnen de kosten uiteenlopen van 150 euro tot ruim 2000 euro per raam.
Onderhoudskosten en verzekeren
Kosten van zowel het aanbrengen als onderhoud, zorgen ervoor dat in sommige gevallen corporaties er nu nog voor kiezen om zonwering niet toe te passen of zelfs weg te halen. Door deelnemende corporaties van de hittegroep is aangegeven dat met name uitvalschermen op dit moment in onderhoud duur kunnen uitvallen door verkeerd gebruik en stormschade. Als de zonwering in eigendom is van de corporaties kan er wel verzekerd worden tegen stormschade. Soms brengt de corporatie de beheerkosten onder in de servicekosten en rekent deze kosten door aan de huurder.
Subsidie
Er zijn wel regelingen voor het nemen van klimaat adaptieve maatregelen maar doorgaans worden er geen subsidies verstrekt op het plaatsen van zonwering. Provinciaal Gelderland start een pilotproject waaraan corporaties deelnemen. De corporaties nemen de investeringskosten voor zonwering en verbetering van de ventilatie voor eigen rekening en de Provincie stelt een subsidie beschikbaar.
Wettelijk kader
Roerende zaken of onroerende zaken, servicekosten of huurprijs?
Volgens de ombudsman is een zonwering onlosmakelijk met een woning verbonden en is het onderdeel van de kale huurprijs. In zijn algemeenheid kan niet worden gezegd dat zonneschermen altijd roerend zijn, net zomin kan worden gezegd dat deze altijd onroerend zijn. De omstandigheden van het geval blijven bepalend.
Zonwering kan juridisch zowel tot roerende als onroerende zaken worden gerekend. Als het onderdeel is van de roerende zaken dan kunnen de kosten worden verwerkt in de servicekosten van de bewoner. Als het om onroerende zaken gaat dan zijn de investeringskosten onderdeel van de huurprijs.
Het huidige huurprijsbeleid belemmert in sommige gevallen huurverhogingen die nodig zijn om deze voorzieningen te betalen. De huidige huren moeten binnen de kaders van de sociale woningwet blijven. Daarnaast maken corporaties ook prestatieafspraken met de gemeente en huurdersorganisaties over de huurprijzen die extra huurverhoging onmogelijk maken.
Gezien de ontwikkelingen vanuit hitteoverlast is de verwachting dat in de toekomst vaker zonwering zal worden aangebracht en standaard bij de onroerende zaken behoort.
Voorbeelden
Oorzaak hittestress en oplossing op maat
Vidomes is een pilot gestart om in verschillende typen woningen, in overleg met bewoners, zonweringsmaatregelen op maat toe te passen. Zo wordt onderzocht wat de animo voor hittewerende screens is. Screens zijn goedkoper dan uitvalschermen die bewoners vaak willen. De corporatie rekent een huurverhoging die gebaseerd is op de beheerkosten die zij verwachten. De aanschaf van de screens is voor rekening van de corporatie. De corporatie komt tot een selectie van de volgorde van aanpak op basis van hitteklachten van bewoners, de kwetsbaarheid van de huurder voor hitte en de mogelijkheid van de huurder om zelf maatregelen te nemen. In de uitvoering koppelen zij het aanbrengen van zonwering zoveel mogelijk met schilderwerk projecten. (Zie: gedeelde aanpakken)
Thuisvester gebruikt natuurlijke zonwering. Lamellen en luifels die boven op zuidgeoriënteerde ramen hangen, overstekken die geen licht wegnemen maar als de zon hoog staat in de zomer de zon weren. In de winter als de zon laag staat, kan de zon de woning binnenkomen en de woning opwarmen. (Zie: gedeelde aanpakken)
Het vervolg
Afwegingskaders om tot de juiste zonweringsmaatregelen te komen zijn nog onvoldoende ontwikkeld. Er is behoefte aan betere monitoring van mogelijke zonwerende maatregelen en kosten. Tenslotte is financierbaarheid van zonwering een issue. Wat mag in de huur en welke kosten mogen onderdeel van de servicekosten zijn. Een landelijke stimuleringsregeling op zonwering is gewenst om de drempel om te investeren te verlagen.