Renovatie & Energie
Veranderende energiebehoefte
Het is van belang om de als gevolg van klimaatverandering te verwachten veranderende energiebehoefte mee te nemen in de planvorming voor maatregelen in het kader van de energietransitie. Naar verwachting zullen de winters minder koud en de zomers warmer worden. De kans op hittegolven neemt toe; de kans op extreme kou is afgenomen, maar extreme kou kan nog steeds voorkomen.
Dit heeft gevolgen voor de keuze voor energieopwekking en aanvullende maatregelen die bij extreme hitte en kou zullen moeten worden toegepast. Steeds meer kennisinstituten & adviesbureaus kunnen adviseren bij dit nieuwe afwegingskader.
Meenemen in de renovatie cyclus of versnellen?
Een ander element in het afwegingskader is de vraag of hitte werende maatregelen worden meegenomen in het reguliere renovatieschema of dat deze versneld en buiten deze schema’s worden ingevoerd. Bijvoorbeeld bij complexen waar hitte een groot probleem blijkt te zijn.
Zonwering en ventilatie
Neem zonwering als standaard maatregel mee wanneer een woning geïsoleerd of gerenoveerd wordt. Zorg voor goede ventilatievoorzieningen. Denk hierbij ook aan het gebruiksgemak en veiligheid van bewoners die deze voorzieningen moeten gebruiken als het buiten kouder is dan binnen (veelal in de nacht). Instrueer bewoners hoe zij voorzieningen kunnen inzetten om koel te blijven. Installaties die kunnen koelen zoals warmtepompen kunnen bijdragen.
Airco’s
Airco’s zijn effectief als het gaat om het koelen van een ruimte, maar problematisch in het licht van de energietransitie. Ook volgens de ladder van koelte van OSKA is het energetisch wenselijk om eerst bouwkundige maatregelen en maatregelen in de omgeving te nemen zoals zonwering en vergroening. Echter zien veel bewoners airco’s als de beste oplossing omdat dit daadwerkelijk tijdens een hittegolf de binnentemperatuur onder de 27 graden kan houden. Bovendien worden tegenwoordig veel ruimtes gekoeld: een airco op kantoor, de bibliotheek, de supermarkt, in openbaar vervoer en auto’s. 1 op de 5 huishoudens heeft inmiddels een airco. Overigens is met de recente explosieve toename van de energiekosten het gebruik van een airco in een ander daglicht komen te staan.
Bovendien veroorzaken airco’s een hogere omgevingstemperatuur doordat warme lucht uit de woning wordt geleid. Klimaatadaptatie is niet een op zichzelf staand doel maar het ligt in het verlengde van het voorkomen van verdere opwarming door broeikasgassen. Het koelmiddel wat gebruikt wordt voor airco’s (HFC) heeft een verwarmingspotentie wat 1000 maal groter is dan dat van het broeikasgas CO2. Daarmee vormt dit een groot risico bij lekkages voor verdere opwarming en is daarmee ongewenst.
Stand van Zaken
Isoleren van woningen
N.a.v. hitte klachten van bewoners is recent het beeld ontstaan dat de goede isolatie van nieuwbouwwoningen (van na 2012) en na-isolatie van bestaande woningen de hitteproblematiek vergroot. Dit komt door hoge isolatiewaarden, kierdichtingen en vaak beperkte ventilatiemogelijkheden. Wanneer een bewoner slechts aan één gevel kan ventileren, zorgt dat voor problemen omdat de warmte de woning niet uit kan en eenmaal binnen, vastgehouden wordt door de goed isolerende schil van de woning.
Dit is een onderwerp van verschillende onderzoeken die momenteel lopen, mede in het kader van het Nationaal Isolatie Programma (Tag: 1.Onderzoeken / richtlijnen -> NIP). Uit een huurdersonderzoek van de Alliantie blijkt dat er geen verschil zit tussen het aantal klachten van bewoners van oude en nieuwe woningen. Het onderzoek van de TU Eindhoven (van Hooff et al., 2014) laat in de metingen andere resultaten zien, waarbij dit verschil tussen nieuwbouw en oudere woningen wel degelijk bestaat. Ook zijn met name appartementencomplexen kwetsbaar voor een hoog aantal hitte-overschrijdingsuren.
Beleid
Nu hebben corporaties vaak nog geen hittebeleid maar acteren zij vaak wel op klachten. De vraag is: hoe kunnen we het planmatig aanvliegen? Waar ligt de kwetsbaarheid op gebied van hitte als we kijken naar de vastgoedportefeuille? Er zijn meerdere tools die deze kwetsbaarheid in kaart brengen zoals het NKWK-hittelabel. Deze tool geeft aan de hand van een puntensysteem inzicht geeft in de gevoeligheid voor hitte van een bepaald type woning. Ook de gebiedspaspoort en de klimaateffectatlas zijn tools die op gebiedsniveau inzicht bieden in de hittevorming van het gebied. Deze data kunnen richting geven aan de strategie van een corporatie. Complexen goed in beeld krijgen op risico op hitte: waar zijn de kansen op hitteklachten het grootst?
Financiële regelingen
Wettelijke kaders
In het meest recente bouwbesluit (januari 2021) is voor nieuwbouw een hittenorm opgenomen. Deze Temperatuur Overschrijding (TO-juli). Voor de nieuwbouw wordt berekend in VABI. Voor bestaande woningen is nog geen temperatuurnormering, maar daar is wel behoefte aan.
Voorbeelden in de bestaande bouw:
