Inspiratiegids energiebesparing in prestatieafspraken 2019

Op 13 november vindt bij Aedes in Den Haag vanaf 13 uur een rondetafelgesprek plaats over prestatieafspraken over CO2 neutraal wonen.  Vertegenwoordigers die samen prestatieafspraken maken, gaan met elkaar in gesprek over de vraag welke tools, ondersteuning en kennis hen kan helpen bij het maken van betere afspraken op weg naar CO2 neutraal wonen. Ben je als huurder, corporatie of vanuit de gemeente bezig met het maken van prestatieafspraken dan ben je van harte welkom. Aanmelden kan via deze link.

Nieuwe update van de Inspiratiegids energiebesparing in prestatieafspraken 2019.

Stap voor stap naar een duurzaam warmtenet in Tilburg

Marlou Boerbooms van Groene Huisvesters presenteert het programma
De Bartokflat is gerenoveerd en dat waarderen de bewoners, Frans Lemmers, WoneBreburg en Yvette Sies, Tiwos, leidden ons rond

Op woensdag 12 oktober togen ruim 60 experts van corporaties naar Tilburg op excursie ‘Naar een duurzaam warmtenet’. Hans Pars, bestuurder van WonenBreburg heette de mensen welkom in het wijkcentrum de Ypelaar. Tiwos, Alwel, WonenBreburg en de gemeente Tilburg namen de deelnemers mee op stap door Tilburg Noord waar de woningen zijn aangesloten op het warmtenet vanuit de Amercentrale. Op de Mozartflat zie je vanaf de 12de etage de Amercentrale liggen maar ook de woningen in de wijk die aangesloten zijn. De flat zijn gerenoveerd en de bewoners zijn enthousiast overgestapt op inductie koken. De woningen zijn goed geïsoleerd en gasloos gemaakt. De entree is uitnodigend en ruim van opzet. Kortom een prachtig voorbeeld in de wijk van wat de opbrengst kan zijn van de overstap op gasloos wonen. De samenwerking met de gemeente en een bijdrage voor de bewoners werkten positief. We bezochten de Bartokflat waar we een kijkje namen in het ketelhuis. Een bewoner toonde trots haar verbeterde appartement. De bewoner waardeerde de maatregelen die het wooncomfort verbeteren. Zo is er buitengevel isolatie aangebracht, dak- en vloerisolatie en inductie koken geïnstalleerd. De bewoner ontving een gratis pannenset.

In de prachtige en ruime entree van de Mozartflat gaven Femke van Tatenhove, gemeente Tilburg en Kim Wijnen, WonenBreburg uitleg.
Afronding met het delen van mooie voorbeelden elders zoals Kleurrijk Wonen die een kleinschalig duurzaam warmtenet realiseerde

Vóór de rondleiding presenteerde Perry van Happen van Alwel de brede samenwerking tussen 5 corporaties en een groot aantal andere partijen die met Ennatuurlijk de leverancier van de warmte afspraken maakten over de te leveren warmte. Job van den Berg, RDHV presenteerde de stappen die Ennatuurlijk zet om te komen tot een duurzaam warmtenet. Woongoed Zeist en Rhiant namen hun huurdersorganisatie en stakeholders mee. Na afloop hadden we een geslaagde discussie over de toepassing van dit voorbeeld in de eigen omgeving met dank voor de Tilburgse inspiratie.

Samen met bewoners inspireert om meer vraaggestuurd te werken

Prachtig weer was het in Veghel op 12 september tijdens de excursie van Groene Huisvesters onder de titel ‘Samen met bewoners’. Onder leiding van Diana Janssens en Lisette Brus van AreaWonen, Marian van Weerd en Edwin Jaspers van de gemeente Meijerijstad toog een groep van ruim 20 corporatie experts en enkele huurders door de Oranjewijk. Deze wijk is 10 jaar geleden opnieuw ontwikkeld waarbij de oude sociale huurwoningen de inspiratiebron vormden voor de architectuur van de nieuwe wijk. Meer groen door een kwart minder woningen terug te bouwen, meer diversiteit in woningtypen en eigendom en duurzame woningen met lage energielasten. Het is allemaal te bewonderen. Levensloop bestendige woningen, grote naast kleine eengezinswoningen, een park, groene haagjes als erfafscheiding en zonnepanelen en collectoren die schitterden in de zon. Het buurthuis in het midden van de wijk is behouden en daaraan ontleent de wijk in de volksmond zijn naam HET BLOK en daarnaast DE KUIL (het park) dat dient als opvang voor extreme regenbuien dankzij wadi’s (glooiende groene greppels). Het uitleggen aan buurtbewoners waarom het park laag ligt, was nodig. Standaard in de huur hebben de bewoners zonwering. Het onderhoud van de beukenhaagjes gebeurt door AreaWonen. De bewoners betalen een vergoeding in de servicekosten. Wat behouden bleef in de Oranjewijk is het in goed harmonie samenleven van bewoners met een diverse achtergrond en cultuur. Door de aandacht, nieuwe woningen, meer ruimte en groen is de wijk weer een levendige en gewilde plaats om te wonen. Sociale duurzaamheid ten top.

Don Bosco: hergebruik past in meer circulaire toekomst

Samen met bewoners krijgt nieuwe betekenis bij de omtovering van de Don Boscoschool tot ruim 20 appartementen aan de rand van de Oranjewijk. In de Oranjewijk was er inspraak maar nu werken corporatie en bewoners echt samen. En dat levert voordeel op. Zo is besloten het volledige schoolterrein te behouden voor een gezamenlijke tuin die de bewoners gaan onderhouden en het gebouw op te toppen.

Vraaggestuurd werken: bewoners kiezen zelf

In de Broederkapel reageerden de deelnemers enthousiast op het hergebruik van een bestaand gebouw en de samenwerking met bewoners. Door hen te betrekken, ontstaat er draagvlak om voorzieningen te delen en samen te leven. Bastiaan van Perlo deelde tips en tricks vanuit de Woonbond. Het lijken simpele dingen als: herstel gebreken na renovatie, betrek bewoners vroegtijdig en luister! In de praktijk zien we dat bij fouten na renovatie de uitvoerende partijen naar elkaar wijzen en de corporatie zich echt moet inspannen om op kortere termijn klachten opgelost te krijgen. Annemiek van Doorn van Portaal ging in op JOUW THUIS waar bewoners zelf kiezen welke maatregelen zij wensen om hun woning te verduurzamen. In het keuze pakket zitten duurzame maatregelen, maatregelen die de woning levensloop bestendiger maken of woontechnische verbeteringen. De maatregelen zijn als losse producten afgeprijsd in de huur. Bewoners kiezen zelf het moment van uitvoering en maken daarbij zelf afspraken met de leveranciers. Een nieuwe voordeur met eigen kleurkeuze, goede isolatie, kierdichting en inbraakveilige driepunt sluiting voor 5 euro huur per maand is onverwacht populair. Zo koos een bewoner voor de uitvoering van telkens een product op woensdag omdat dat haar vrije dag is. Een andere bewoner liet zijn houten vloer vervangen door een goed geïsoleerde betonvloer met vloerverwarming op het moment dat hij in een stacaravan van zijn dochter kon. Veel bewoners laten maatregelen gefaseerd uitvoeren, op het moment dat het hen past. Het vraaggestuurd werken is inspirerend maar vergt ook aanpassingen binnen de organisatie van de corporatie en de samenwerking met leveranciers. Bewoners worden zelf actiever en dragen goede ervaringen uit in de buurt. Het is soms fijn om neen te verkopen, als mensen niet willen dan is dat ook prima!

Don Bosco artist impression

Lagere woonlasten in de Zaanstreek door verduurzamen

Inspirerend was het delen van de Urgenda aanpak door Harry Platte en Elisa Souverein van Parteon. Zij presenteerden de bestuurders van Groene Huisvesters hoe in Assendelft een pilot startte met drie bewoners wiens woning van label C naar CO2 neutraal ging. Een groep van 60 bewoners volgden en nu staan 200 woningen in de planning voor 2020. Urgenda zet niet in op maximaal isoleren. De woning wordt vanuit label B of C verbeterd naar CO2 neutraal. Uitgangspunt is dat de huurder ervoor kiest. Het is een vraag gestuurde aanpak en dat bevalt Parteon erg goed. Een CO2 neutrale woning vraagt aanpassing in gedrag. Bij de Urgenda aanpak wordt de woning gecompartimenteerd (per vertrek) verwarmd. Maar dat sluit goed aan op hoe huurders de woning vooraf al gebruiken: de slaapkamers worden veel minder verwarmd. De bewoners zijn de ambassadeurs voor de buren. Op deze manier ontstaat een vliegwiel die helpt om de woningen CO2 neutraal te krijgen.

Aardgasvrije wijk Purmerend: spreek de taal van de bewoner!

Op 10 juli 2019 namen een 50-tal corporaties een kijk in de wijk in Purmerend. Hier worden ruim 1200 woningen afgekoppeld van het gasnet. Ongeveer de helft van de wijk bestaat uit koop- en de andere helft uit huurwoningen. Het is een van de 27 pilots aardgasvrije wijken. Na ontvangst in de Taborkerk lichtte Jaspert Verplanke van de gemeente Purmerend toe hoe zij de regiorol invult. De bewoners zijn de belangrijkste partner. Eigenaar bewoners houden de keuze al dan niet over te stappen op het warmtenet van het gemeentelijk warmtebedrijf en te koken op inductie. Verleiden is niet de weg, daarvan kan de bewoner immers spijt krijgen. De gemeente wil de bewoner ook niet meenemen op weg naar gasloos maar zet in op een gelijkwaardige relatie waarbij de participatie medewerkers investeren in een goede relatie, luisteren en inspelen op  de vragen die de bewoner stelt. Spreekuren, contact aan huis, vaste contactpersonen die goed bereikbaar zijn de belangrijkste elementen. Dit kost tijd maar is essentieel voor het slagen van het project. Wederzijds vertrouwen en hulp ook bij het aanvragen van een invaliden parkeerplaats of anderszins helpen. Dankzij de bijdrage vanuit de pilot draagt de gemeente de kosten van het verwijderen van de cv-ketel en de overstap op inductie koken en de aansluitset op het warmtenet. De bewoners stelden voor deze set op de zolder van de eengezinswoning te installeren waar nu de cv-ketel staat opgesteld. En zo wordt het nu uitgevoerd. Het warmtenet komt via een goed geïsoleerde staande pijp  buiten langs de gevel vlak onder de dakrand de woning binnen. De overlast voor de bewoners is daardoor beperkt.

Cees Tip, bestuurder van Intermaris en George van der Laan van huurdersorganisatie Interwhere deelden hun ervaring. Het meer dan anders principe werkt tegen als deze gekoppeld blijft aan de gasprijs. Voor bewoners moet de overstap voordeel opleveren. Isolatie blijft stap 1. De woningen die al op het warmtenet aangesloten waren, hebben voordeel doordat het vastrecht tarief voor gas wegvalt. De overstap naar koken is relatief klein en de kosten worden gedekt via de pilot. Renovatie zorgt voor meer comfort maar ook dat het warmtenet met middeltemperatuur volstaat. De huidige radiatoren blijven benut. Voor de bewoners van Eengezinswoningen die eerder gerenoveerd zijn naar label A niveau is het voordeel voor de bewoner er nu niet. Daarvoor worden oplossingen gezocht.

Joop Quist van het ministerie van BZK gaf aan dat er opnieuw geld beschikbaar is voor pilots aardgasvrije wijken. Kansrijk zijn pilots waar een combi met andere opgaven zoals klimaatadaptatie of laadinfra structuur voor elektrische auto’s.

Na deze inzichten, bezochten we de inloopwoning van de gemeente Purmerend en twee woningen van Intermaris. Op de zolder zagen we hoe het warmtenet binnenkomt. 

Na bezichtiging sloten we gezamenlijk af met een mooie dialoog met o.a. de vraag of het dit soort projecten ook financieel haalbaar zijn als ze niet gesubsidieerd worden, welke manier van communicatie je kan gebruiken om de bewoners mee te krijgen en hoe je draagvlak bij de bewoners kan creëren. 

Circulair Woonbedrijf, hergebruik vanuit materialendepot

Op 26 juni vond de excursie Circulair Woonbedrijf, hergebruik vanuit materialendepot plaats. Ruim 30 deelnemers meldden zich bij van Liempd Sloopbedrijven B.V. in Sint-Oedenrode.

 

Op deze prachtig dag trapte Paul Terwisscha van Woonbedrijf af. Paul nam het gezelschap mee op ‘Reis naar gesloten kringlopen’. De ambitie van Woonbedrijf op circulair gebied spreekt aan. Zij neemt concrete stappen om ervoor te zorgen dat zij minder materiaal gebruikt en de cirkel van materiaalgebruik zich sluit. Inzet is een circulair Woonbedrijf. Dit dankzij een mooie samenwerking met partners met wie Woonbedrijf een overeenkomst heeft gesloten.

Na de presentatie volgde een Paneldiscussie met Barthel Van Dinther van A. van Liempd Sloopbedrijven, Thijs Paré van Baetsen afvalverwerking en Michiel Weers van Woonbedrijf onder de enthousiaste leiding van Jos Thomaes namens Groene Huisvesters. 

Na een voorstelronde en pitch kon de zaal de heren bevragen. De  bezoekers waren benieuwd welke rol Woonbedrijf speelt in de samenwerking? Hoe vind je partners om mee te denken over en inhoud te geven aan circulariteit? Hoe richt je de samenwerking in? Michiel gaf aan dat de samenwerking geleidelijk groeit, het gaat om vertrouwen en een win-win situatie creëren. Hij geeft aan dat Woonbedrijf veel selectiever materialen vervangt. Als vervanging echt noodzakelijk is, zet zij bouwmaterialen zo mogelijk opnieuw in. Dit vraagt kennis en ervaring van de vakmannen en is ingepast in de werkprocessen. Vakmannen zijn enthousiast omdat zij hun ambacht weer goed kunnen uitoefenen dat gericht is op behoud of herstel van materialen. Barthel lichtte de inhoud van de samenwerking toe bezien vanuit een sloopbedrijf . Door te starten en te doen worden materialen daadwerkelijk hergebruikt. Het gaat om de praktische invulling van het slopen van woningen, het stallen van de bouwmaterialen, het hergebruiken van onderdelen zoals een wasbak of een deur. Thijs gaf zijn visie op de samenwerking vanuit een afvalverwerker en “afval” dat wordt hergebruikt. De kunst is om niet te downcyclen maar materialen gelijkwaardig in te zetten of zelfs te upcyclen. De particulieren kopen materialen op via gebruiktebouwmaterialen.com . Vooral de paneeldeuren uit de jaren 30 woningen zijn in trek. Dit is een mooie vorm van upcyclen.

Na de Paneldiscussie was het tijd voor een rondgang over het terrein. Barthel nam ons mee in het proces en liet ons zien hoe de materialen nieuw leven krijgen. 

Na de rondleiding vertrokken we op weg naar Son en Breugel naar het terrein van Baetsen, de afvalverwerker waar materialen gescheiden en gesorteerd worden. 

Spullen die niet hergebruikt kunnen worden, zijn nog geen afval. Ook deze restproducten vinden een weg naar hergebruik of worden biomassa. Bij Baetsen kregen we een presentatie over de wondere wereld van het “afval”. Na presentatie volgde een prachtige rondleiding. Op stevige schoenen of laarzen liepen we door de sorteerplaatsen en langs bergen materiaal. Wij aanschouwden het scheiden en sorteren van afval door zwaar materieel zoals zeeftrommels, magneetbanden, kranen, bulldozers en robots. We ontmoeten mensen die afval handmatig uitsorteerden. Jos sloot de bijeenkomst af. We kijken terug op wel hele bijzondere bedrijfsbezoeken.

Excursie Duurzame Mobiliteit Stadslab Circulair Buiksloterham Amsterdam

Op woensdag 12 juni 2019 gingen we met ruim 30 deelnemers aan de slag met duurzame mobiliteit.  Het regende pijpenstelen maar gelukkig konden we terecht bij het Stadslab Circulair Buiksloterham in Amsterdam. Om 13 uur startten we met een interactieve enquête via Kahoot! Hieruit  bleek dat de bezoekers duurzame mobiliteit zien als een kans om kosten te besparen in de bedrijfsvoering maar ook voor de huurder. Deelnemers zijn op zoek naar voorbeelden op welke manieren ze de mobiliteit duurzamer en slimmer kunnen inrichten.

Jurgen Klaassen presenteerde de rol van de Alliantie in Buiksloterham. Hij gaf mooie voorbeelden hoe je mobiliteit kan integreren in wonen. Zoals de modulaire parkeergarage, die zij voor de Distelweg hebben ontwikkeld.

Saskia Muller van het Stadslab had een indrukwekkende presentatie over het gebied Buiksloterham. Ze nam ons mee hoe het gebied is ontstaan, wat er is ontwikkeld en wat de toekomst brengt. Buiksloterham is de eerste circulaire wijk van Nederland en is op vele vlakken uniek, zo ook op gebied van mobiliteit. Saskia lichtte de uitdagingen toe. Het gebied heeft een lage parkeernorm van 0 tot 0,3. Dit zorgt ervoor dat de bewoners creatief omgaan met mobiliteit. Zo zijn er 3 mobiliteitshubs aanwezig in het gebied. Twee hubs worden georganiseerd door marktpartijen en 1 hub wordt door bewoners zelf ingevuld.

Jos Thomaes van Green Mobility Partner gaf een presentatie over duurzame mobiliteit voor woningcorporaties. Zijn verhaal ging over de voordelen en voorbeelden van duurzame mobiliteit die woningcorporaties kunnen toepassen binnen de eigen organisatie. Woningcorporaties vergroten hun impact enorm door duurzame mobiliteit onderdeel van het wonen te maken. Nu al verhuren corporaties parkeerplaatsen maar veel plekken in parkeergarages blijven leegstaan. Door slimme mobiliteit kan je met minder parkeerplekken toe waardoor er meer ruimte is voor groen. Dit bespaart kosten en levert een meer leefbare woonomgeving op. De huurder geniet van het voordeel op de voorwaarde dat deze gebruik kan maken van betaalbaar, veilig en comfortabel vervoer. De hubs op Buiksloterham tonen aan dat dit kan, en er zijn meer mooie voorbeelden. Beschikbaarheid van een elektrische deelauto, deelscooter, e-bike of ander vervoer op het moment dat de bewoner deze nodig heeft, is belangrijk.

Na de presentaties gingen de deelnemers aan de slag met drie opdrachten:

  1. Ambitie Duurzame Mobiliteit
  2. Basis van mooie voorbeelden en netwerken die helpen
  3. Creatieve ideeën en concreet maken

Tijdens deze sessie werd duidelijk dat deelnemers veelal met dezelfde uitdagingen te maken hebben. Hoe kan een woningcorporatie ervoor zorgen dat de CO2 uitstoot van eigen personen- en wagenpark omlaag gaat zowel voor de dienstverlening bij de huurder aan huis maar ook in het Woon-Werkverkeer. En hoe zorg je ervoor dat de voordelen bij de huurder terechtkomen. Meer ruimte voor een groenere klimaatadaptieve leefomgeving dankzij duurzame en slimmere mobiliteit is winst. Maar de huurder moet wel toegang hebben tot nieuwe vormen van duurzaam vervoer.

Na de opdrachten werd het tijd om het gebied te verkennen. Eerst gingen we op bezoek bij één van de mobiliteitshubs “HUUB”. Op deze hub staan elektrische deelauto’s, bus en (bak) fietsen. Saskia gaf de uitleg dat de bewoners van Schoonschip hiermee ook het Woon-Werk verkeer organiseren. Daarna liepen we door naar het Schoonschip: een prachtig voorbeeld van Circulaire bouw in combinatie met een parkeernorm van 0. De terugkoppeling en afsluiting vond plaatst in het circulaire Café de Ceuvel. Hier keuvelden we door over de vraag: wat gaan we morgen doen? Aanknopingspunten voldoende om duurzame mobiliteit in de eigen corporatie vorm te geven. Daar ligt een mooie opdracht. De Ceuvel als creatieve broedplaats was een leuke afsluiter van de inspirerende dag. En jawel, geloof het of niet, bij de Ceuvel brak het zonnetje door!!

Ook een bijeenkomst of excursie bijwonen, klik hierom u aan te melden.

Zonovergoten excursie van Groene Huisvesters naar Minitopia

Op woensdag 22 mei genoten ruim 55 deelnemers van een inspirerende rondleiding over het Minitopia terrein in Den Bosch. Deelnemende corporaties kwamen uit alle windstreken naar Den Bosch om te beleven hoe de bewoners samenbouwen aan een leven in hun eigen (huur) woningen. Op het voormalige terrein van de Afvalstoffendienst verrijst een woongemeenschap voor een periode van 5 jaar. Bewoners bouwen zelf een woning die demontabel, duurzaam en betaalbaar is. Zayaz faciliteert met het experiment ‘Huurders bouwen zelf!’ zes huurders om hun eigen droomhuis te realiseren. Zayaz doet zo ervaring op met het vergroten van eigenaarschap; de huurder als producent die zelf invloed heeft op de hoogte van de woonlasten. Daarnaast geeft Minitopia inzicht in de kansen van ‘lichter wonen’ op een tijdelijk braakliggend terrein waar geen gasaansluiting is.

 In de eerste fase zijn 17 woningen gerealiseerd. De tweede fase van 25 woningen zijn in aanbouw. Op het terrein wordt volop samengewerkt en gebouwd aan een eigen plek die voor elke bewoner een volledig andere woning oplevert. Het is mooi te zien hoe bewoners eigen keuzes maken en innovatieve producten toepassen. De woningen hebben een vergunning voor 5 jaar. Het kunnen verplaatsen van de woning is van belang. De meeste woningen zijn gebouwd met lichte prefab materialen en elementen. Dit zorgt ervoor dat deze woningen binnen een korte periode van 3 maanden opgebouwd zijn.  Veel woningen zijn eenvoudig uit elkaar te halen. Ook is vaak tweedehands materiaal gebruikt.  Hout is het meest gebruikte materiaal. Een woning is afgewerkt met kurk. Er is ook een woning van stro afgewerkt met leemstuc. De meeste woningen zijn heel goed geïsoleerd. Bewoners kiezen doorgaans niet voor ingewikkelde installaties omdat deze duur zijn en ruimte kosten. Een hout pelletkachel, infrarood paneel maar ook een Upfall Shower aangesloten op een 30 liter boiler zijn toegepast. Dit is een spaardouche die 80% zuiniger is dan een normale douche zonder in te leveren op comfort. De woningen voldoen aan het Bouwbesluit Bestaande Bouw. Zayaz stelde een bouwbudget van €30.000 exclusief BTW per woning beschikbaar en blijft eigenaar van de huurwoningen. Zij biedt de huurders wel een koopoptie.

De rondleiding werd voorafgegaan aan een presentatie van Rob Bogaarts van Brabant Wonen die de deelnemers meenam in The Natural Step. In Den Bosch is een Duurzaamheidsakkoord gesloten gebaseerd op de vier spelregels van The Natural Step. De corporaties, huurdersorganisatie, gemeente en waterschap werken samen. Deze gedeelde taal levert niet alleen veel energie op in de stad maar helpt ook het verschil te maken. Rob riep corporaties op om samen te werken in het WonenLab van The Natural Step. Corporaties kunnen samen met hun huurders de negatieve impact ombuigen.

Tessa Peters en Rolf Boxmeer van Rezone namen het initiatief tot Minitopia. Het bouwen op tijdelijk terreinen levert innovatiekracht op.  Bouwen wordt niet alleen veel betaalbaarder maar ook circulair door de toepassing van conceptbouw en hergebruik van materialen. Het is heel inspirerend om te zien hoe de bewoners het voor elkaar krijgen om te bouwen met beperkte middelen. Ook in andere steden en op andere tijdelijke woonlocaties zijn vergelijkbare initiatieven in voorbereiding.

Janine van Heertum en Jurgen Arts van Zayaz gingen in op de tussenevaluatie van het experiment ‘Huurders bouwen zelf!’. Zes huurders kregen de mogelijkheid om hun woning te realiseren op basis van een eigen ontwerp of een afbouwconcept. Het blijkt dat huurders prima in staat zijn eigenaarschap te nemen over bouw, budget en planning; de oplossingsgerichtheid is groot. Ook leidt het tot een gelijkwaardiger manier van werken tussen huurder en corporatie. Wel komt er voor de huurder erg veel zelfwerkzaamheid aan te pas. Als opschaling ziet Zayaz dan ook niet zozeer het volledig zelf bouwen van een woning door de huurder, maar veel meer het vergroten van keuzemogelijkheden, bijvoorbeeld bij nieuwbouw, renovatie en onderhoud. Het uiteindelijke doel is om huurders meer regie te geven over het wonen en daarmee het woongenot te vergroten.

Marlou Boerbooms sloot de excursie af door deelnemers te bevragen wat hen opvalt aan Minitopia en wat zij meenemen naar de eigen corporatie. ‘Imponerend om te zien hoe je een braakliggend terrein tijdelijk kan omvormen tot een broedplaats van zelfwerkzaamheid’, was een mooie reactie.

Bekijk de impressie van deze interessante excursie in Den Bosch. Ook een bijeenkomst of excursie bijwonen, klik hier om u aan te melden.

Kennissessie en excursie ‘van Lakenplein naar Lakenpark’

Op woensdag 17 april vond de bijeenkomst en excursie ‘van Lakenplein naar Lakenpark’ plaats. 77 deelnemers waren aanwezig bij de Meelfabriek in Leiden. Om 13 uur startte Marlou Boerbooms met een interactieve enquête via Kahoot. De zaal gaf antwoord op acht vragen via mobiele telefoon. De meeste deelnemers bleken voor een corporatie of gemeente te werken. Het onderwerp klimaatadaptatie is bekend en bemind bij een groot aantal deelnemers. Veel hadden ook een mooi voorbeeld van klimaatadaptatie binnen hun organisatie. De meesten wilden kennis ophalen over de juiste te nemen maatregelen en ervaringen delen.

Na de enquête introduceerde Marlou het panel voor de discussie over de rol van corporaties bij klimaatadaptatie. Het panel bestond uit:

  • Dirk Jan van der Zeep, voorzitter Raad van bestuur Portaal
  • Marcel Belt, Programmanager Leiden 2040 en lijsttrekker Water Natuurlijk (Hoogheemraadschap van Delfland)
  • Stef Meijs, programmamanager NAS (Nationale Adaptatie Strategie)
  • John van der Knaap, Senior Projectleider Strategie, Havensteder
  • Rob Bogaarts, manager ontwikkeling Brabant Wonen
  • Anneke van Veen, adviseur leefomgeving

Uit de discussie kwam naar voren dat het belangrijk is om de samenwerking tussen bewoners, corporaties, gemeenten, waterschappen, provincie en andere partijen te zoeken om klimaatadaptatie gezamenlijk in projecten te voegen. Uit de zaal kwam de tip om kennis vanuit klimaatstresstesten slim in te zetten in het toekennen van subsidie, zodat extra ondersteuning terecht komt op de locaties waar de urgentie hoog is. Belangrijk is ook om alle betrokken partijen op een lijn te krijgen en te houden. De praktijk is weerbarstiger dan de tekentafel, zo blijkt ook uit het Lakenpark project.


Dirk Jan van der Zeep overhandigt het eerste exemplaar van de inspiratieboekje ‘corporaties en klimaatadaptatie, werken aan goed wonen’ aan Jeroen Pepers, directeur Aedes 

Na afloop van de paneldiscussie was de uitreiking van het eerste exemplaar van het inspiratieboekje ‘corporaties en klimaatadaptatie, werken aan goed wonen’ door Dirk Jan van der Zeep aan Jeroen Pepers, directeur van Aedes. Het inspiratieboekje werd opgesteld door Anneke van Veen, in samenwerking met Marlou Boerbooms. In het boekje staan tal van praktijkvoorbeelden van corporaties die klimaatadaptatie inpassen binnen projecten.


vlnr: Dirk Jan van der Zeep, Marlou Boerbooms, Anneke van Veen, Bart Stoffels van Samen Klimaatbestendig en Astrid de Wit van de Provincie Zuid-Holland

Om 14 uur startte het vervolgprogramma. Een groep van 30 deelnemers liep met Maarten Oosterom van de gemeente Leiden en René Prins van Portaal over het Lakenplein waar de plannen voor de aanleg van het klimaatpark werden toegelicht.

In de Meelfabriek startten om 14 uur twee parallelsessies. Frank Kalshoven van de gemeente Leiden gaf een overzicht hoe het ontwerp voor het Lakenpark tot stand is gekomen.
Astrid de Wit van de Provincie Zuid-Holland en Olga Pleumeekers van Nelen & Schuurmans gaven de werksessie ‘Klimaatadaptatie doe je niet alleen’. Hier werd de klimaatatlas getoond waar op buurtniveau de gevolgen van klimaatverandering in kaart zijn gebracht. De samenwerking met provincie en gemeente werd tijdens deze sessie ook belicht.

Om 16 uur was de gezamenlijke afronding. Enkele deelnemers vertelden hoe ze de dag hadden ervaren en wat ze aan kennis mee naar huis nemen. Marlou gaf een doorkijk naar het vervolg en alle sprekers en deelnemers werden bedankt voor het bezoek aan de excursie. Na de uitreiking van het inspiratieboekje ‘corporaties en klimaatadaptatie, werken aan goed wonen,’ aan alle deelnemers bleef een grote groep nog napraten tijdens de afsluitende borrel. Geniet van het verslag GH excursie Lakenplein naar Lakenpark!