Auteur: admin

Verwarming met waterstof huurwoningen dankzij Europese stimuleringsfondsen

Donderdag 14 juni kwamen 35 ondernemers en vertegenwoordigers van corporaties in Noordoost Nederland bijeen voor een interactieve middag over ontwikkelingen in duurzaam bouwen en renoveren en de mogelijkheden voor het benutten van Europese subsidies. Deze Groene Huisvesters bijeenkomst bij Domijn in Enschede is de eerste in een reeks van 4 regionale bijeenkomsten ‘EU subsidies benutten’ waarbij Aedes corporaties ondersteuning biedt.

Gerard Salemink van stichting Pioneering opende de bijeenkomst en gaf een toelichting op het programma. Bart Verhaeghe stelde de Groene Huisvesters voor en gaf een overzicht van de komende werksessies van de Groene Huisvesters. Klik hier voor de presentatie.

De hoofdspreker van de middag was Sebastién Garnier namens Aedes. Hij belichtte de diverse mogelijkheden rond Europese fondsen en leningen. Komende calls en lopende voorbeeldprojecten werden besproken. Conclusie is dat samenwerking tussen diverse (grote) organisaties en bij voorkeur tevens internationale samenwerking nodig is om succesvol te zijn in de aanvraag van Europese subsidie. Indien partijen elkaar op de hoogte houden van lopende en aankomende projecten is de kans op het opzetten van subsidiabele projecten groter. Aedes, Groene Huisvesters en Stichting Pioneering kunnen ondersteuning bieden bij het vinden van de juiste samenwerkingpartners.

Michiel van der Vight van TKI Urban Energy ging in op één programma gericht op “van het aardgas los”. Het is bedoeld om vaart te maken met het naar de markt brengen van concepten voor dit thema en is vooral gericht op bestaande woningen, op concepten waar de markt op zit te wachten en een potentiële prijsreductie van minimaal dertig procent die in 2019 al gerealiseerd gaan worden. De voorstellen, deze mogen op woning- en wijkniveau zijn, kunnen tot 11 september worden ingediend en het is een tender systeem. Met andere woorden het subsidiebedrag wordt verdeeld op basis van de beste voorstellen.

Hierna werd de groep in tweeën opgedeeld. Een groep ging met Barry Top van De Woonplaats kijken bij een proefopstelling van verwarming met waterstof. De opstelling draaide nu 10 maanden en had al waardevolle resultaten opgeleverd. Een geoptimaliseerde versie van de waterstofopstelling was recent geïnstalleerd.

In de Performance Factory gaven Herman Grendelman van IthoDaalderop en Rudy Grevers van Alklima Mishubishi toelichting op de laatste innovaties rond lucht- en bodemwarmtepompen. De ontwikkelingen op het gebied van beide toepassingen gaan snel. De technologie wordt stiller, schoner en efficiënter.

De dag werd afgesloten in de Food court van de Performance Factory, waar de deelnemers contactgegevens uitwisselden en mogelijke samenwerkingen met elkaar bespraken.

Deze sessie is de eerste in een reeks van 4 regionale sessies met als thema ‘EU subsidies benutten’ waarbij we regionale voorbeelden bij corporaties tonen en Aedes, Groene Huisvesters en regionale kenniscentra (universiteiten en Hogescholen) samenwerking zoeken met corporaties om nieuwe projecten op te starten. Aanmelden kan via mboerbooms@zeelandnet.nl of via de aanmeldinken op de pagina van de Groene Husvesters Acacdemie. Hier vind je ook het overzicht van de regionale sessies.

Voor een verslag van de kennissessie op de website van Stichting Pioneering, klik hier. Daar zijn tevens de presentaties te vinden.

Bekijk de agenda voor komende bijeenkomsten en evenementen van de Groene Huisvesters.

14 september The Natural Step

Bestuurders van Groene Huisvesters zijn bij Woonbedrijf Eindhoven ingewijd in The Natural Step. Ingrid de Boer ontving de groep in het nieuwe kantoor dat een warm welkom uitstraalt. De gerecyclede meubels zitten prima. The Natural Step helpt Woonbedrijf bij verbetering van de kwaliteit van leven en duurzaamheid zit in de haarvaten van Woonbedrijf. Rob Bogaarts en Berend Aanraad (TNS) lichten toe hoe The Natural Step zorgde voor een gedeelde taal in Eindhoven. Op dezelfde voet doorgaan is geen optie. The Natural Step werkt niet aan forcasting maar vanuit backcasting. Dat leidde tot inspirerende prestatieafspraken waarbij een gezamenlijke stip aan de horizon is gezet en alle partners op eigen tempo en met eigen programma’s bijdragen. Naast de gemeente werken de corporaties en de huurdersorganisaties hieraan mee, maar ook in de keten hebben de afspraken grote invloed.
Woonbedrijf heeft inmiddels vele facilitators opgeleid en twee van hen deelden de ervaring vanuit het onderhoudsbedrijf en inkoop met The Natural Step. Elke medewerker draagt bij en benut de kansen op hergebruik van materialen, past verantwoorde materialen toe, werkt aan vergroening van de omgeving, samenwerking en co-hesie. De brabantse samenvatting van de vier duurzaamheidsprincipen: ‘Nie graove jonguh, Hedde gij dieje zooi gemaakt?, Blef meej oe tengels van mun plant, Och germ vrouwke’. Enkele Groene Huisvesters hebben inmiddels in de eigen omgeving een beweging met The Natural Step in gang gezet.

Energieprestatievergoeding (EPV) bij nieuwbouw

Tijdens de werksessie ‘Energieprestatievergoeding (EPV) bij nieuwbouw’ op 27 juni bogen experts vanuit corporaties zich over de vraag wat de EPV betekent voor nieuwbouw. Wanneer en hoe kan je de EPV inzetten om betaalbare woonlasten en woonkwaliteit te realiseren. Vanuit Aedes bracht Maarten Georgius zijn deskundigheid in over professioneel opdrachtgeverschap en contractvorming voor nieuwbouwprojecten die nul op de meter (NOM) realiseren. Maurice Coen begeleidde de sessie vanuit de Stroomversnelling samen met Marlou Boerbooms (verslag) vanuit groene huisvesters. Alle corporaties zijn betrokken bij NOM projecten in de nieuwbouw en velen hebben renovatie plannen of renovaties in uitvoering naar NOM. Er is behoefte aan uitwerking op 5 speerpunten:

  1. Referentiemodel EPV
    Dit instrument geeft een afwegingskader voor corporaties over de hoogte van de vergoeding. Het zet wettelijke EPV eisen en maximale vergoedingen af tegen woonlastenreferenties, onderhoudskosten en kale huur voor verschillende woningtypen. Zo rekent Wonion bij nieuwbouw met een EPV van € 70,- per maand. Hoe ziet de business case eruit als je de helft van de vergoeding doorreken? Het referentiemodel helpt corporaties bij de afweging.
  1. AMVB voor gebiedsgerichte opwekking
    Opwekking op aan of in de woning is voorwaarde voor toepassing EPV. Voor collectieve installaties, gestapelde bouw en duurzame opwekking op appartementen geldt de warmtewet. De vergoeding via de warmtewet is ongeveer de helft vergelijken met de EPV. Reparatie wetgeving of een nadere uitwerking van de AMVB is nodig om de EPV ook voor gestapelde bouw toe te passen.
  1. Bewoners centraal
    De ervaring leert dat de huidige communicatie over de EPV door veel bewoners niet goed begrepen wordt. Voorlichting over energiezuinig gedrag in een NOM woning is noodzakelijk. Speerpunt is om corporaties op dit punt te ondersteunen.
  1. Afname contract nieuwbouw
    In juli komt de eerste versie van afnamecontract voor NOM nieuwbouw beschikbaar. Aedes zal een juridische toets uit laten voeren. Eerder al waren corporatie juristen redelijk lovend over de NOM renovatie contracten. Veel corporaties willen de lokale bedrijven de kans geven en goede afspraken maken en een goed afname contract kan hieraan bijdragen.
  1. Hoe krijg je kennis binnen organisatie bestuurlijk en werkorganisatie
    EPV toepassen zowel in de nieuwbouw bestaande bouw moet intern geagendeerd worden. De EPV wordt een parameter bij assetmanagement en vastgoedanalyse. De omslag van bestek en tekeningen naar concepten gaat niet vanzelf. Het is essentieel dat de bestuurders, commissarissen, het MT, projectmanagers en projectleiders de discussie voeren over het toepassen van NOM en de EPV. Het faciliteren binnen de organisatie met workshops met bestuurders en daarnaast met degenen die NOM projecten uitvoeren kan hieraan bijdragen.

Geef corporaties langdurig perspectief voor zonne-energie voor lagere lasten voor huurders

Tijdens de Expertmeeting ‘Toekomst van zonne-energie’ op 25 mei bij Aedes gingen 54 experts van corporaties onder leiding van Marlou Boerbooms namens groene huisvesters de dialoog aan over de toekomst van het salderen van opgewekte en verbruikte stroom. Minister Kamp heeft in een kamerbrief aangegeven dat het Rijk in 2017 het salderen evalueert om in 2020 te komen tot een nieuwe regeling.

Teun van Bokhoven, voorzitter van NVDE opent de Expertmeeting met een blik op de toekomst. Zonnepanelen worden beter en goedkoper. Van de totale energiebehoefte van Nederland komt 0,9% uit zonnestroom opgewekt op woningen. Dit aandeel stijgt naar 4-6% de komende jaren. Bewoners benutten zelf opgewekte energie voor eigen verbruik, dit groeit van 25 naar 75%. Naast technische ontwikkelingen in de opslag van elektra via accu’s, wordt zonnestroom direct benut via app’s en slimme apparaten. Dit leidt tot een blijvend rendabele businesscase. De geplande investering in de openbare netwerken variëren tussen de 20 en 70 miljard. Door slim te investeren, eigen verbruik te stimuleren en de piekopvang lokaal op te lossen, kan er enorm bespaard worden. Hij roept de overheid op om een lange termijn perspectief te bieden aan corporaties waardoor er zekerheid en vertrouwen is dat investeren in zonne-energie rendeert.

Groene huisvester Robbert Waltmann, bestuurder van woningstichting Den Helder heeft ruim 600 huurwoningen voorzien van zonnepanelen en werkt samen met een investeerder. De huurder heeft een gegarandeerde lagere elektraprijs. Dit levert gemiddeld 200 euro per huurder op in 2015. Voor de toekomst moet er voordeel voor de huurder blijven. Zijn hartekreet is ‘Stop de onzekerheid en geef corporaties en investeerders een langdurig perspectief zodat wij inzetten op duurzame opwekking om huurders lagere lasten te bieden’. De Autoriteit Woningwet roept hij op positief mee te oordelen over samenwerkingsverbanden die voordeel bieden aan de sociale doelgroep.

Groene huisvester Monique Boeijen, bestuurder van SWZ heeft een programma voor zonnepanelen voor bestaande huurwoningen. In twee nieuwbouwprojecten brengt SWZ zonnepanelen onder in de servicekosten waardoor de kale huurprijs bereikbaar blijft voor de sociale doelgroep. De huurcommissie accepteert het onderbrengen van de investering in de servicekosten op voorwaarde dat de zonnepanelen roerend zijn en verwijderd kunnen worden. Aedes heeft hierin bemiddeld. Het voordeel voor de huurder is 20%.

IMG_4355

Maurice van Duijnhoven van Alliander presenteert de buurtbatterij van groene huisvester Ymere. Een buurtbatterij is voordeliger dan een woningbatterij. In de toekomst betaalt de consument buiten de piek een lagere prijs per kWh. De piek wordt via lokale opslag opgevangen. In grote delen van Nederland wordt het gasnet niet vervangen. Nederland staat aan de vooravond van de transitie naar van gas naar elektrisch. Hij roept corporaties op tot samenwerking zodat corporaties de juiste investeringsbeslissingen nemen die aansluiten op de toekomstige netwerken.

Claire van der Hulst van het ministerie van Economische Zaken geeft een blik op de toekomst van het salderen. Marlou Boerbooms vat het verzoek samen aan het ministerie van Economische Zaken:

  1. Geef de corporatiesector tenminste 20 jaar zekerheid over de toekomst van zonnestroom;
  2. Draag bij aan een businesscase die voor de huurder voordeel biedt;
  3. Wacht niet tot 2017 met de evaluatie maar pak dit nu al op;
  4. Invoering van de nieuwe salderingsregeling voor 2020;
  5. Zorg dat de nieuwe salderingsregeling investeerders, corporaties en huurders stimuleert;
  6. Kijk naar het brede plaatje, investeringen in de openbare netwerken, werkgelegenheid, minder import fossiele energie etc.
    Aan de Autoriteit Woningwet is het verzoek:

    – Maak samenwerking tussen investeerders (Esoc’s) en corporaties simpel en mogelijk om te komen tot lagere woonlasten voor huurders;
    – Maak in gemengde complexen gezamenlijke opwekking van zonnestroom simpel en mogelijk

Tijd voor een staatssecretaris CO2-neutraal

Corporaties hebben een belangrijke rol in het CO2-neutraal maken van Nederland. Niet voor niets heeft Aedes onlangs vastgelegd dat de corporaties naar een CO2-neutrale voorraad streven. Maar om echt iets te bereiken is volgens Bert Wijbenga een nationaal programma nodig, mèt nationale funding. Het nieuwe kabinet kan hier belangrijke stappen in maken door een staatssecretaris CO2 aan te stellen.

Interview met Bert Wijbenga, bestuursvoorzitter van Woonbron en voorzitter van De Groene Huisvesters.

Wat zou moeten gebeuren om de CO2-reductie te versnellen?

Voor het behoud van ons leefklimaat vind ik het heel mooi dat we in Kyoto en Parijs met vele landen afspraken maakten over de CO2-reductie. We staan voor een enorme mondiale opgave. Ik zie dat alle landen zeer serieus aan de slag zijn met de CO2-reductie. Wat ik ook zie, is dat dit niet kan zonder nationale programmering, nationale prioriteit maar ook een nationale funding. Dit is een grote omissie in Nederland. We lijken mee te gaan met Kyoto en Parijs maar de Nationale Programmering ontbreekt. Het Energieakkoord van 2013 is hierbij een mooie start, maar niet voldoende om te voldoen aan de urgentie. Het is niet voor niks dat de rechtbank in de Urgenda-zaak oordeelde dat de staat meer aan klimaatmitigatie moet doen. Een nieuw kabinet kan dit oppakken door een staatssecretaris CO2 aan te stellen. De volgende stap is het bepalen wat er op verschillende deelthema’s moet gebeuren, waaronder de gebouwde omgeving.

Welke rol spelen de corporaties bij de CO2-reductie?

De meeste CO2 komt vrij bij het opwekken van energie. Gebouwen zijn verantwoordelijk voor 40% van het energieverbruik. Corporatiebezit vormt hiervan weer zo’n 15%. Het is dus logisch dat wij een belangrijk onderdeel zijn van het programma. Maar deze stap wordt nu wel heel snel gemaakt. Omdat corporaties met grote investeringsbudgetten werken en omdat ze publiek beïnvloed worden, zowel lokaal als landelijk, gaat de blik naar ons. Maar hoe belangrijk CO2 reductie ook is, ons belangrijkste maatschappelijk doel is het bieden van betaalbare huisvesting voor lagere inkomensgroepen. Als de CO2-reductie hiermee verweven kan worden is het prima. Maar als het leidt tot hogere woonlasten voor kwetsbare doelgroepen, gaan we een stap te ver.

Het CO2-neutraal maken van Nederland wordt alleen een relevant succes als we de opgave in de breedte aanpakken. Ik zie nog geen begin daarvan. Ik zie ook nog geen begin van een kloppende programmering en funding van het deel waarvoor de corporaties aan de lat staan.

De sector pakt haar rol op. Onlangs is de Visie Aedes 2016 – 2021 vastgesteld waarin staat dat corporaties streven naar een CO2-neutrale voorraad. Wat vindt u hiervan?

Ik sta hier volledig achter, de visie haalt de focus van het ‘labeljagen’ weg en sluit aan bij de nationale en internationale discussies die zich richten op de vermindering van CO2 uitstoot. De visie richt zich nu op CO2-reductie door verbetering van de energieprestaties. Deskundigen voorspellen dat energie in 2050 niet meer schaars is. De ontwikkelingen in duurzame energie gaan zeer snel. Grondstoffen worden wel schaars. Circulaire bouw en sloop voorkomt onnodige verspilling hiervan. Zorgvuldig gebruik van grondstoffen door middel van circulaire bouw past binnen het streven naar een CO2-neutrale voorraad. Er zijn steeds meer corporaties met circulaire bouw- of sloop bezig. Woonbron werkt bijvoorbeeld zelf samen met New Horizon aan circulaire sloop.

Wat zou het Rijk kunnen doen om de corporaties te ondersteunen?

Om de verduurzaming van de woningvoorraad een goede zet te geven, is ook een investering nodig. Naast verbetering van de huidige STEP en FEH-regeling – die nu onvoldoende werkt – kan het Rijk de opbrengsten uit de verhuurdersheffing omzetten in een investeringsfonds voor duurzaamheidsingrepen. Corporaties die onvoldoende financiële mogelijkheden hebben hiervoor, kunnen aanspraak doen op dit fonds. Door dit voor een periode van 5 jaar te doen en hier concrete resultaatafspraken aan te koppelen, kan een grote slag gemaakt worden.

De route naar CO2-neutraal is nog redelijk nieuw. Corporaties SWZ in Zwolle en OFW in Dronten hebben een route opgesteld om naar energieneutraal te komen. Wat vindt u hiervan?

Ik vind het geweldig dat corporaties hier zo ambitieus mee aan de slag zijn. Uiteindelijk is dit de koers. SWZ en OFW werken beide via no-regret maatregelen aan een energieneutrale voorraad in 2040 of 2050. No-regret betekent dat er via kleine stappen naar energieneutraal wordt gewerkt zonder dat desinvesteringen optreden. Het is goed om de voorbeelden en de gedachten hierachter met anderen te delen, zodat andere corporaties hiervan kunnen leren en geïnspireerd worden om ook een dergelijke koers op te zetten. Woonbron zelf zal ook zeker gebruik maken van deze voorbeelden.

Om de woningvoorraad CO2-neutraal te maken, zijn er twee belangrijke richtingen; all-electric en warmtenetten. All-electric krijgt momenteel veel aandacht. Wat moet er volgens u gebeuren om van warmte een aantrekkelijk alternatief te maken?

In 2050 staat 90% van de huidige woningen er nog steeds. Een deel van deze woningen is geschikt om naar all-electric te brengen, voor een ander deel is aansluiting op warmtenetten voordeliger. Om de transitie naar warmte mogelijk te maken is het belangrijk dat er meer bekendheid komt over warmte. Daarnaast is het noodzakelijk dat de warmtenetten gesocialiseerd worden. De aanleg van het gasnet is gefinancieerd vanuit gemeenschapsgeld. Om de ontwikkeling van warmtenetten mogelijk te maken, zou dit ook moeten gebeuren, bijvoorbeeld door de budgetten voor gasinfrastructuur af te bouwen en van warmteinfrastructuur op te bouwen.

Consumenten gedragen zich als koopman, dus je moet ze ook zo benaderen en warmte financieel aantrekkelijk maken. Rondom andere transities wordt dit ook gedaan. Neem het voorbeeld van de elektrische auto. De elektrische auto is zo’n succes geworden omdat deze financieel aantrekkelijk is geworden door de investering van een paar miljard aan belastinggeld. Hierdoor is de transitie ingezet. Andere aspecten van duurzaamheid hebben ook zo’n zet nodig. Door bij de koersopzet naar CO2-neutraal continu de consument als koopman te benaderen, komen we er wel.

Expertmeeting De warmteversnelling

De overgang naar gasloos wonen vormt enorme uitdaging  zo bleek tijdens de Expertmeeting ‘De Warmteversnelling’ op 9 mei bij Aedes. Een groep experts van corporaties ging de dialoog aan over de Warmtevisie gepresenteerd door Tjalling de Vries van het ministerie van Economische Zaken. Het Rijk zet in op CO2 reductie, een veilige en zekere energievoorziening. De transitie van gas naar all electric en het benutten van warmte via warmtenetten is onderdeel van het beleid. De gebouwde omgeving is kansrijk om verregaande maatregelen te nemen. Vergeleken met de transitie in de sectoren industrie en vervoer levert de aanpak van woningen de goedkoopste CO2 reductie op. Nederland kan hierin zelfstandig opereren. Vastgoed eigenaren maken lange termijn plannen en daarin kan de overgang naar gasloos verankerd worden. Tjalling geeft aan dat initiatieven vanuit de samenleving, gemeenten en corporaties welkom zijn.

Gijs de Man, directeur van Stadverwarming Purmerend en voorzitter van de Stichting warmtenetwerk presenteerde Purmerend als voorbeeld van een lokaal duurzaam warmtenet.

Maya van der Steenhoven van het Programmabureau warmte-koude Zuid-Holland maakt de omvang van de opgave om gas uit te faseren duidelijk aan de hand van de energievoorziening in Leiden. Het is een immense opgave en je hebt echt alles nodig: reductie, duurzame bronnen, geschikte elektriciteit- en warmtenetten.

Astrid Madsen van de gemeente Rotterdam gaf het belang aan om nu te handelen waarbij we ervoor moeten zorgen dat de kosten eerlijk verdeeld worden.

Pieter de Jong, ex-directeur van Ymere toont aan dat zonnepanelen de meest rendabele investering is in CO2 reductie.  Sloop en nieuwbouw is het minst rendabel. Dit wordt negatiever als de CO2 belasting van het slopen en bouwen meeweegt. Stadsverwarming is een relatief aantrekkelijke optie voor de gestapelde bouw zoals deze in de steden voorkomt.

Barbara Klomp van Havensteder deelt haar ervaring vanuit de Woonbond waar huurders de klachtenlijn overstelpten met vragen over te hoge kosten en een onduidelijke eindafrekening voor warmte. Een bewoner vindt energie, afrekeningen en aansluitingen niet interessant tenzij deze het gevoel heeft dat het te duur is of als het systeem niet werkt. Je moet zorgen voor een zekere levering, duidelijk kostenverdeling en een begrijpelijke afrekening. De huurder kan je niet laten opdraaien voor de kosten van een warmtenet en daarom wordt gepleit voor socialisering.

Karin Schrederhoff roept als gespreksleider corporaties op de transitie naar gasloos wonen te agenderen en als sector aan te geven waar wij kansen zien. Wil je meedenken, meld je aan bij mboerbooms@zeelandnet.nl.

The Natural Step in Eindhoven inspireert Groene Huisvesters

Op 6 april gingen Groene Huisvesters aan de slag met the Natural Step. Rob Boogerts van Woonbedrijf inspireerde zijn collega’s groene huisvesters. Berend Aanraad van TNS had een prachtige werkopdracht in petto voor de groep. Zweten was het op de duurzame waardeanalyse van een corporatie en hoe TNS in te zetten voor een meer verantwoorde aanpak. Het gaat niet alleen om energiebesparing maar juist om goed verhuurschap. Afval heeft waarde die benut wordt door het recyclen van materialen. Het beperken van fossiele brandstof, zo min mogelijk belasting door chemische stoffen en voorkomen ontbossing is onderdeel van een verantwoorde bedrijfsvoering. In Eindhoven is The Natural Step de stip op de horizon. De gemeente Eindhoven, huurdersorganisaties en corporaties maakten prestatieafspraken vanuit dit gedachtegoed. Woonbedrijf zet de huurder centraal. Zij heeft inmiddels een grondstoffenbank met hergebruik van sloopproducten. Woonbedrijf realiseert Nul op de Meterwoningen en werkt met de bouwers aan meer verantwoorde materiaaltoepassing. In het najaar volgt een werksessie voor de bestuurders. In het filmpje vindt je meer informatie over de aanpak in Eindhoven en op de website http://thenaturalstep.nl/

IMG_4022
The Natural Step in Eindhoven inspireert Groene Huisvesters

Groene huisvesters in beeld bij Inspiratiegids energiebesparing

Inspiratiegids energiebesparing in energieafspraken
Inspiratiegids energiebesparing in prestatieafspraken (klik op de afbeelding) helpt corporaties, gemeenten en huurdersorganisaties op weg. Marlou Boerbooms als auteur van de gids maakte dankbaar gebruik van de inspiratie van Groene Huisvesters. Sera Koolmees maakte de filmpjes.